2014 чылда Тывага «Кадыкшыл кокпазы» деп губернатор төлевилели ажылын эгелээн. Аңгы-аңгы мергежилдиг эмчи бригадазы кожууннарже үнүүшкүннерни чылдың-на кылып чорудуп турар. Чоокку чылдарда ук төлевилелди «Кадык амыдыралче орук» деп эде адаан.
Февраль айда план езугаар Тожу кожууннуң чурттакчы чонунуң кадыкшылын шинчилээн. Баштайгы хүнде Доора-Хем сумузунуң чонун хүлээген. Ийи дугаар хүнүнде Ырбан сумузунга четкеш, 50 хире хамаатыга диспансеризацияны эрттирген. Үш дугаар хүнүнде база-ла Доора-Хемде төп эмнелгеге кожууннуң аңгы-аңгы сумуларындан келген чонну хүлээген.
«Бөгүн Тожунуң чону диспансеризация эртип тур. Кожууннуң сумуларында чер чедип албас хамаатыларны эмнелгениң болгаш кожуун чагыргазының техниказы-биле төпче эккелген. Ынчап кээрге, кожууннуң шупту сумуларының чурттакчы чону эмчи шинчилгезин эртип алыр аргалыг.
Төп эмнелгеде херээженнер эмчизи, халдавырлыг аарыглар эмнелгези, хирургия болгаш ниити аарыглар салбыры бар. Чыдып эмнедир салбырда 34 орун бар.
Ырак кожуун болгаш, чамдык эмчилер чедишпес. ТР-ниң Кадык камгалал яамызы биске дыка дузалап турар. Берге байдалдарда санавиация таварыштыр вертолет-биле дарый эмчи дузазы херек кижини Кызылче чорудуп турар бис. Шимчедип болбас ужурлуг хамаатыларга эмчилер боттары Кызылдан чедип келир. «Кадык амыдыралче орук» эмчилер бригадазы чылда ийи катап кожуунувуска кээп турар. Оларның кол сорулгазы – кандыг-бир аарыгны баш удур чогуур үе-шаанда тодарадыры. Үш хүн иштинде кожууннуң чонун доозазын шинчиири болдунмас-тыр ийин. Оода-ла беш хүн болган болза, дыка-ла эки ийик» – деп, Тожу кожууннуң төп эмнелгезиниң улуг эмчизи Чиңгис Куулар чугаалады.
«Кадык амыдыралче орук» мобильдиг бригаданың удуртукчузу Сайзана Ооржактың медеглээни-биле алырга, чүрек, карак эмчилери, эндокринолог, ижин-шөйүндүнүң эндоскопиялыг шинчилгези (ФГДС), эмиг бестери тырттырар маммограф эмчи болгаш УЗИ хыналдазы кылыр специалистер бар.
18 хардан өрү назылыг чонну шинчип турар. Албан ааржык-аржык эвес, а анаа профилактиктиг шинчилге эртер дээн чон хөй дээрзин ол демдегледи.
«Ийи хүн дургузунда 100 ажыг кижини шинчиптивис. Кардиологче кирер күзелдиглер хөй дээрзин эскердивис. Ол дээрге-ле хан-дамыр аарыглары чонну дүвүредип турары ол-дур ийин. Оон аңгыда, карак эмчизинче кирип турарларның саны база хөй-дүр» – деп, кардиолог эмчи Солаңгы Моңгуш тайылбырлады.
Доора-Хемниң төп эмнелгезиниң коридорунда ээлчег манаан хамаатыларның аразындан Людмила Вахонина-биле чугаалаштывыс. «Эмчилер келгенинге аажок өөрүп тур бис. Удаа-дараа кээп турарын күзээр-дир мен. Мен ышкаш улуг назылыг чон дыка хөй. Үргүлчү Кызыл хоорайже барып шыдавас, чылдың ужу-кыдыында найысылалче баар улус-тур бис ийин. Эмчилер кээп-ле турар болза, өөрүүр бис. Келген эмчилерниң шуптузунче кирип кааптым. Ооң мурнунда база диспансеризация эрттирип Кызылдан эмчилер кээрге, кирип турдум. Эмчилерниң сүмезин дыңнап, баш удур эмненип чоруур болгаш, кадыкшыл чүгээр чоруурувус бо ышкажыл» – деп, эмчилерге өөрүп четтиргенин илеретти.
Чыылган чоннуң аразында бир-ле дугаар диспансеризация эртип турар хамаатылар база бар болду. Оларның бирээзи Александр Доңгак. Назы-хары улгадырга, караан хынадыр сорулгалыг келгенин Александр хөөреди.
Ол хүн чүгле «Кадык амыдыралче орук» бригадазы эвес, а ТР-ниң перинаталдыг төвүнүң улуг эмчизи база Доора-Хемниң херээженнер эмнелгезинде чон хүлээп ажылдап турар болду. Долаана Кууларның медеглээни-биле алырга, перинаталдыг төп республика девискээринде херээженнер эмнелгелериниң удуртулгазы. Оларның кол даалгазы – кожууннарда херээженнер эмнелгелерин удуртуру, чедер-четпестерин хандырары. Кожууннарже чаңгыс эвес удаа үнүүшкүннерни кылып чорудуп турар. Бо чылын ТР-ниң кадык камгалал сайыдының дужаалы-биле үнүүшкүннер талазы-биле күштелиишкин эгелээн. Ол чорааш, тус черлерниң херээжен чонун база хүлээп турар.
Айдың ОНДАР белеткээн.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
«Шын» №9 2025 чылдың март 13
