Кайгамчык чараш бойдустуг Тес-Хемниң Калдак-Хамар артының оруунда бо хүнде улуг техниканың дааш-шимээни, довурак-доозуну үзүлбестээн. Чүге дээрге ында орук септелгези чоруп турар.
Бо хүннерде Кызыл–Эрзин–Моол кызыгаарында орукка хамааржыр Калдак-Хамар артынче үнер орук участогунда 5 км черде асфальтыны чазып каапкан. Ам ол орукту 12 метр калбарткаш, чаа асфальт чадар ажылды “Айыыл чок шынарлыг оруктар” национал төлевилел-биле “Суугу” КХН-ниң орук-тудуг ажылдакчылары чорудуп турар.
– Эрткен хүннерде аңаа ТР-ниң орук-транспорт комплекизиниң сайыды Шораан Чыргал-оол четкеш, ында ажылдың кандыг чоруп турарын хынап көрген:
– Бо орук участогунга септелгени бо чылда кылдыр планнап каан турган-даа болза, ажыл эрткен чылдан эгелээн болгаш баш удур шын санаашкын кылырынга эптиг болган. Орук чоннуң аргыжылгазынга дыка улуг ужур-уткалыг болуп турар. Ооң мурнунда ол орукту федералдыг өнчүже дамчыдары планнаттынып турган. Ынчалза-даа чаа төлевилелдерниң дузазында бистиң даяныр четкивисте хевээр арткан.
Ниитизи-биле 5 километр орук участогун септээр. Чамдык черлерде оруктуң калбаа 10 метр турган болгаш, элээн нарын байдалдарны тургузуп турган. Ам ону 12 метр чедир калбартыр. Бо ажылды кылыры-биле хүлээникчи организация “Суугу” КХН-биле 200 сая рубльдиң керээзин чарган бис. Бо хүннерде эрги асфальтыны чазып, орукту калбартыр ажылдар чоруп турар. Кажан кол ажылдар кылдынган соонда, чаа асфальтыны чадыпканда, орук кыдыының чаагайжыдылгазын чорудар–деп, сайыт дыңнатты.
Томскунуң күрүне университедин орук-тудуг инженери кылдыр дооскан Белек Саая бо орук участогунда септелге ажыларын удуртуп турар. Аныяк инженер бодунуң билиг-мергежилиниң аайы-биле хүнден-хүнче дуржулгазын бедидип, республиканың өске-даа оруктарының септелгезинге киржип турган. Бо удаада, Калдак-Хамар орук септелгезинде 8 аар техника, 57 кижи ажылдап турар. Оларның 10-у Тес-Хемден. Удавас ол-ла хире техника болгаш ажылчын күш немежир деп ол чугаалады:
– Бо орук участогу, ылаңгыя кышкы үеде, айыылдыг байдалдыг деп санадып турган. Чамдык ээр черлерде кызыы черлер база бар. Ам 5 километр орукту 12 метр чедир калбартыр ажыл чоруп тур.
Амдыызында ажылдың бирги чадазы-дыр. Август айда ийиги чадазын – чаа асфальтыны чадып эгелээр деп планнап турар бис. Негелдеге дүүштүр 2 каът шынарлыг асфальтыны чадар дээн. Көрдүнген хуусаада ажылды доозар дээш, чамдыкта дүнеки ээлчегде безин ажыл уламчылап турар. Ажылдакчыларывыс акша-шалыңын (адаа-ла 60–70 муң рубльди), үе-шаанда ап турар болгаш хей-аъды бедик, холу туттунгур-дур – деп, аныяк инженер чугаалады.
ТР-ниң орук-транспорт комплекизиниң сайыды Шораан Чыргал-оолдуң дыңнатканы-биле алырга, национал төлевилел езугаар күрүне программаларының деткимчези-биле Тывага 2024 чылда ниитизи-биле 66 километр орукту эде кылыр, 128 дөрбелчин метр чаа асфальтыны чадар болгаш 12 орук объектизин септээри көрдүнген.
Оон аңгыда, Хандагайты – Мугур-Аксы оруунда Теректиг хемни кежир болгаш Сарыг-Сеп–Балгазын аразында ийи көвүрүгнү септээр. Эрткен чылын эгелээн үш объект –Кызыл–Эрзин аразында капиталдыг орук септелгези, Кызыл кожууннуң Кара-Хаакче кирер орук участогунда септелге болгаш Чадаана–Ак-Довурак аразында орукта септелгени бо чылын доозар.
Карина МОНГУШ.
Авторнуң тырттырган чуруктары
«Шын» №41 2024 чылдың июнь 5
