Тес-Хемниң Самагалдайда уругларның уран чүүл школазы 1966 чылда туттунган. Оон бээр аңаа капиталдыг септелге чаңгыс-даа чоруттунмаан.
Бо чылын “Культура” национал төлевилел-биле чер-черлерде чаартылгалар уламчылап турар. Оларның аразында бо уруглар албан черинге бүрүнү-биле капиталдыг септелгени чорудуп эгелээн. Бо-ла бүгү чаартылгалар Россияның Президентизи В. Путинниң эгелекчи саналы ёзугаар национал төлевилелдер ачызында аңгы-аңгы угланыышкыннарда уламчылап турарын сагындыраал.
Ниитизи-биле Тес-Хем кожуунда культура албан черлери бо чылын улуг деткимчени алганын кожууннуң чагырга даргазының хүлээлгезин күүседип турар Олег Чаңгы-оол демдеглээн:
— “Культура” национал төлевилел-биле бистиң кожуун элээн улуг деткимчени ап турар. Эрткен чылын О-Шынаада, Ак-Эрикте көдээ клубтар туттунган, ном саңнары амгы үениң негелдези ёзугаар чаарттынган. Бо чылын ийи улуг объект – Берт-Даг суурнуң көдээ Культура бажыңында 18 сая рубльге капиталдыг септелге эгелей берген. Ында суурдан 13 кижи хаара туттунган ажылдап турар. Амгы үеде клубтуң серизин, шалазын чаартып эгелей берген. Ооң-биле чергелештир Самагалдайда уругларның уран чүүл школазында база шак-ла ындыг капиталдыг септелге кидин түлүк чоруп турар. Бо чаартылгалар соонда объектилерге видеохайгаарал болгаш өртке удур медээ дамчыдар херекселдерни негелде езугаар салыр. Черле ынчаш культура адырындан бистиң кожуунче улуг кичээнгейни салып, деткип турарынга өөрүп, удуртур-баштаар черлерде даргаларывыска четтиргенивисти илередир-дир бис – деп, Олег Санхоевич чугаалаан.
С. Авый-оол аттыг кожууннуң уругларның уран чүүл школазында 226 чашты 10 аңгы мергежилде өөредип турар. Уран чүүлге салым-чаяанныг уруглар чурулга, театр уран чүүлү, хореография, фортепиано, тыва болгаш орус улустуң хөгжүм херекселдеринге, үрер хөгжүм херекселдеринге дээш өске-даа чүүлдерге күзелдии-биле өөренип турар.
Үрде манаан септелгениң эгелей бергенинге өөрүп турарын школаның директору Чинара Сандак чугаалады:
— Чер-черлерде “Культура” национал төлевилел-биле чаарттынып турар культура албан черлери хөй. Оларның аразынче бо чылын бистиң школавыс киргенинге канчаар-даа аажок өөрүп турар бис. Ону дөрт чыл манадывыс. Чүге дээрге салым-чаяанныг чаштар хөй-даа болза, эргижирээн оран-сававыстың хире-шаа-биле шуптузун хүлээп алыр арга тургустунмайн турган. Ам септелге соонда, 282 дөрбелчин метр шөлдүг школавыс 460 метр чедир калбарарындан аңгыда, долузу-биле чаарттынар. Чаштарга өөрениринге эптиг, чараш, чырык 16 кабинеттиг болур бис. Чижээ, ийи хореография залы болгаш улуг актовый залды база немей тудар дээн. Ол ышкаш изиг-соок суглуг, арыгланыр болгаш чунар өрээлдерлиг болур. Бүрүнү-биле чаагайжыттынган школавыска башкыларга аңгы кабинеттер база немежир. Чаарттынган чараш школалыг апарыывысты уругларывыс, башкыларывыс болгаш ада-иелер шупту четтикпейн манап турар – деп, уругларның уран чүүл школазының директору дыңнатты.
Тургустунганындан бээр бо уран чүүл школазы чаңгыс эвес салгалдарны доостурган. Бо школада кожууннуң уругларның үлегерлиг ыры болгаш сам ансамбли “Эзир-Кара” тургустунган. Ансамбльде тыва улустуң аас чогаалы, хореография болгаш ыры талазы-биле шыырак дээн чаштар хаара туттунган. Олар чылдың-на делегей чергелиг болгаш российжи мөөрейлерге киржип, Москва, Санкт-Петербург, Казань дээш өске-даа хоорайларны кезип каапкан. Чоокта чаа Москвага болган мөөрейге киришкеш, I чергениң лауреттары болуп, кожуунун, Тывазын алдаржыткан.
“Культура” национал төлевилел-биле септелгениң ниити акшаландырыышкыны 25 сая рубль болуп турар. Бо хүнде септелгени хүлээникчи организация “Построй17” КХН бо чылдың апрельден тура чорудуп эгелээнин тудуг бригадири Александр Төмүр-оол чугаалады:
– Хүлээникчи организацияның даргазы Виталий Оюннуң удуртулгазы-биле ажылды эгелээн бис. Амдыызында оран-саваның эрги байдалындан чазар ажылдар дооступ турар. Бо септелге ажылында кожуундан 15 кижини хаара туткан. Школаның серизин чаартып эгелей берген, шалазын долузу-биле чылыглаан. Ниитизи-биле ажылдың 30 хуузу кылдынган. Ам-даа кылыр ажылдар хөй — деп, бригадир тайылбырлады.
Самагалдайның С. Авый-оол аттыг уругларның уран чүүл школазының капиталдыг септелгезин хүлээникчи организация август 1-ге чедир доозар хуусаалыг. Күзүн, чаа өөредилге чылы эгелеп турда, ишти-дашты долузу-биле чаарттынган школаже өөренип кириптерин сургуулдар, башкылар болгаш ада-иелер четтикпейн манап турар.
Карина МОНГУШ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №41 2024 чылдың июнь 5
