Школа доозарымга чедир бир чыл арткан. Мынча ботка Тывамның бир ырак булуңу Мөңгүн-Тайгада малчын кырган-авам бар деп чүвени чүгле ада-иемниң чугаазындан билир мен.
Чайгы дыштанылгаларымда пионер лагеринге чайлаар мен. Азы ада-ием боттары шөлээлеп алгаш, меңээ бажың ээледип кааш, төрелдеп чоруптар улус. Кырган-авам сугга бичиимде чангыс катап чорааным дөң-даң сактыр мен. Оон бээр он ажыг кыш, чай солчуп эрткен. Кырган-авам ам мени көрзе-даа, танывас боор.
Бир хүн өөренгеш келиримге, авам:
— Кырган-аваң чагаазы келди. Сени чурууң чорут дээн-дир — дээрге, авамдан үш акша ап алгаш, свитер кеткеш, чурук тырттырар черге барып тырттырып алдым. Дараазында хүн алды хөрек чуруун барып ап алдым. Көөрүмге, бажым дүгү узун болганындан, кыстарга аажок дөмей болдум. Бирээзин кырган-авамче чоруда кааптым. Өскелерин ырак-чоокта өске төрелдерге база-ла үлепкен мен.
Чаа чылдың байырлалы чоокшулап олурда, өөренгеш келиримге, авам: «Кырган-аваң чаа чылда келир мен деп сөглеткен-дир, оглум» дээрге, «Экизин аа!» деп иштимде бодап кагдым.
Декабрь 31-де школага елкадан чанып кел-ле, эжикти ажыткаш, бажыңче кирип келдим. Кырган-авам чедип кээп-тир!
— Хаа! Уруумнуң, өскенин! Ынак уруумга бичии белектиг кижи мен — дээш, ындыкы өрээлче киргеш, кызыл чечектерлиг шокар пөс эккелди.
Мен аайын тыппайн бардым.
— Ол чүү боор, кырган-авай? — деп, дүрген-не айтырдым.
— Мындаа автолавкадан садып алдым. Чаражы кончуг платье. Сеңээ ажырбас боор, уруум — дей-дир.
— А мен оол кижи ону канчап кедер кижи мен, кырган- авай? — дидим.
— Поок-хайт! Сени чурууңдан көргеш, кыс деп бодажык мен — дээш, кырган-авам база кайгай берген.
Шынап-ла, чараш платье болду. Орун кырынга платьени арта каггаш, көрүп каап, боданып олур мен. Аттыг чүве-ле-дир. Дараазында келир терелдерим база меңээ кыс идик-хеп, чинчи-шуру эккелзе хөңнү. Черле бажым дүгүн кыргытпас болза, хей хире. Дүрген-не баш таарар черже базып чоруптум.
Сергей ШААЛЫ.
А. Аракчааның чураан чуруу.
“Шын” №12 2025 чылдың апрель 3