Эрги автомашиналарны садып алырда, кончуг кичээнгейлиг болурун Күрүнениң автоинспекция ажылдакчылары хамаатыларга үргүлчү сагындырып турар. Ынчалза-даа улуг орус чогаалчы, баснялар бижип чораан Иван Крыловтуң басняларының бирээзинде ышкаш “мегечиге алзы кааптар ындыг чүве болган-на чок таваржы бээр”. Эрги машиналар садып алгаш, оларны садыпкан кижилерге мегелеттирип алган таварылгалар бистиң республикада ховар эвес дээрзин полиция ажылдакчылары ТР-ниң КАИ албанының медээлеринден билдингир.
2023 чылдың август айның 21-ниң хүнүнде «КамАЗ-5511» маркалыг чүък машиназын ТР-ниң Иштики херектер яамызының Күрүнениң автоинспекциязынга бүрүткедип алыры-биле, Кызыл хоорайның чурттакчызы халдып келген. Күрүнениң автоинспекциязының бүрүткел албанының ажылдакчылары «КамАЗ-5511»-ни хынап көөрге, ооң рамазында демдеглел дугаар чогу илерээн. РФ-тиң Күрүне автоинспекциязының автомобильдер баазазы дамчыштыр хынап көөрге, Кызыл чурттуг хамаатының садып алганы эрги автомашина Красноярск хоорайда кижиниң адынга бүрүткеткен, ооң өнчүзү боору илерээн.
Ол-ла хүн, 2023 чылдың август айның 21-ниң хүнүнде, «УАЗ-3303» маркалыг машиназын Күрүнениң автоинспекциязынга бүрүткедип алыры-биле, Тес-Хем кожууннуң Белдир-Арыг суур чурттуг кижи чедип келген. Машинаны КАИ ажылдакчылары хынап көөрге, ооң рамазының дугаарын эде хап турганы илерээн. Бо автомашинаны РФ-тиң Күрүне автоинспекциязының автомобильдер баазазы дамчыштыр хынап көөрге, «УАЗ-3303» Тюмень областың Ялуторовск хоорайның чурттакчызының адынга бүрүткеткени, ук машина хоойлу-дүрүм ёзугаар ооң өнчү-хөреңгизи боору билдинген.
Үстүнде айыттынган автомашиналарны тускай шөлге тургускаш, оларны саткан болгаш садып алган хамаатыларга хамаарыштыр истелге-хыналда ажылдарын чоруткан.
Эрги машиналарны бүрүткээр үеде автотранспорттуң демдеглел дугаарларын өскертип каан азы шуут чидир балапкан, ол ышкаш автотранспорттуң техниктиг паспортунда, транспорттуң бүрүткел шынзылгазында меге медээлер барын Тыва Республиканың Күрүнениң автоинспекция ажылдакчылары эпти-ле илередип турарлар.
Информация технологиялары сайзырааны-биле холбаштыр машиналарны интернет дамчыштыр харылзаалар-биле садып алыры сөөлгү үеде элээн нептерээн. Ону садыглажыышкынның шоолуг-ла бүзүрелдиг эвес аргазы деп чамдык кижилер санап турар. Садып алыр машинаны интернетте чарлалдардан дилеп тургаш, документилерже шыңгыы кичээнгейни салырын арга-дуржулгалыг садыгжылар сүмелеп турар.
Транспорттуң техниктиг паспорту – чугула документ. Чамдык хамаатылар ында айыттынган медээлерни кичээнгейге албас болган хараазында машина садыпкан кижилерге мегелеттирип алган таварылгаар кайы хөй.
Бир эвес транспорттуң техниктиг паспортунда машинаның хууда идентификация дугаарын (VIN) көргүспээн азы чажырар болза, бүзүрелдиг эвес кижилер-дир, олардан машина садып алган херээ чок. Чүге дээрге VIN техниктиг паспортта кол демдеглел. Машинаны кылып үндүрген бүдүрүкчү машина бүрүзүнге VIN-ни 17 саннар болгаш үжүктер-биле албан тыпсып каар. VIN машина бүрүзүнүң бүрүн “ат-сывы”-дыр. VIN-ни сайгарып көргеш, машинаны кайы чуртка кылып үндүргени дээш өске-даа чүүлдерни билип ап болур. Транспорттуң техниктиг паспортунга машинаны кылып үндүрген чылын, өңүн, машинаны кымнар эдилеп чораанын база айтып каан болур. Ынчангаш автомашинаны садып ап тура, машинаның бодунда демдеглелдер биле техниктиг паспортта демдеглелдерни кончуг кичээнгейлиг шүүштүрүп көөрү чугула.
Автотранспорттуң техниктиг паспортунуң “тускай демдеглелдер” деп чүүлүнче база кичээнгейни салганы дээре. Аңаа машинаны каш кижи эдилеп чораан, техниктиг паспорттуң хоолгаларын кылып берип турган дугайында демдеглелдер бар боор. Техниктиг паспортунуң хоолгазы бар автомашинаны садып албааны дээре, чүге дээрге хоолганы кылып бергениниң багай уржуктуг чылдагааннары бар бооп болур. Чижээлээрге, оорлаан азы септештирип кылган автомашиналарга техниктиг паспорт хоолгаларын кылган таварылгаларны КАИ ажылдакчылары илередип турар.
Автомашинаның кузовунда, рамазында, моторунда идентификация дугаарларны балааны, өскерткени дээш, РФ-тиң Кеземче кодекизиниң 326-гы чүүлү-биле 2 чылга чедир хосталгазын казыттырып шииттирип болур.
Эрги машиналарны садып алырда, кончуг кичээнгейлиг болурун, техниктиг паспортта болгаш транспортту бүрүткээниниң шынзылгазында, ол ышкаш машинаның бодунда демдеглелдерни шыңгыы шүүштүрүп көөрүн, РФ-тиң Күрүнениң автоинспекциязының албан ёзугаар сайтызы дамчыштыр садып алыр деп турар машинаның дугайында медээлерни хынаарын полиция ажылдакчылары хамаатыларга сүмелеп турар.
Ш.ЛОПСАН.
“Шын” №51 2024 чылдың июль 10
