Чыл адакталып турар үеде өнчү-хөреңги үндүрүглериниң төлевирин көрдүнген хуусаадан орайтатпайн чорударын чер-черлерде чугулалап, чонга сагындырып эгелээн. Бо айтырыг талазы-биле Мөңгүн-Тайга кожууннуң саң-хөө эргелелиниң даргазы Аржаана Эрендей социал четкиге чонга тайылбыр кылыры-биле дорт эфирни кылган. Оон кыска үзүндүнү бээр бижидивис.
— Чоннуң хууда шимчевес өнчү-хөреңгизи болгаш транспорт үндүрүглериниң талазы-биле тайылбыр ажылын база катап кылып, дорт эфирже үнүп турар чылдагаанывыс бо. Ынчап кээрге, үндүрүг чыылдазының айы чоруп турар. Шимчевес өнчү-хөреңгиден кирген үндүрүг чыылдазының акшазы кожуунувус болгаш сумуларның бюджединче кирер акша-хөреңги болуп турар, транспорт үндүрүүнден кирген акша республика бюджединче кирип турарын тайылбырлаар-дыр бис.
Чер үндүрүүнге чүү хамааржыр дээрге, Росреестрниң учёдунда турар чурттаар оран-сава болгаш өске-даа тудуглар туттунган чер участоктарының үндүрүү болур. 2024 чылдың үндүрүг чыылдазы 2025 чылда болур. Чер үндүрүү бистиң кожууннуң сумулары – Каргы, Мөген-Бүрен, Тоолайлыгның бюджединче кирип турар.
Чижээ, Каргы сумузунда чер үндүрүү дээш санаашкынны канчаар кылып турар дээрге, көдээ ажыл-агыйга хамаарышкан черлерниң үндүрүг хемчээли ниити өртээнден 0,3 хуузу болур, чуртталга бажыңнарлыг чер участогу дээш – 0,3. Кожууннуң Мөген-Бүрен болгаш Тоолайлыг сумуларында база шак-ла ындыг. Чер үндүрүүнде чиигелделер пенсия назылыгларга, 1-ги, 2-ги бөлүктерниң инвалидтеринге, инвалид уругларга көрдүнген.
Өнчү-хөреңги азы чурттап олурары бажыңы болгаш гараж үндүрүүн Росреестрде ниити көрдүнген рынок өртээнге дүүштүр кадастр инженериниң тургусканы өртектиң каш хуузун төлээрин тус черниң шиитпири-биле көрүп каан болур. Каргы, Мөген-Бүрен, Тоолайлыг сумуларында 0,1 хуу болуп турар.
“Транспорт үндүрүүнүң дугайында” ТР-ниң хоойлузу ёзугаар КАИ даңзызынче кирген автомашина, мотоцикл, автобус болгаш өске-даа хөлгелерниң үндүрүүн ооң күжүнден көөр: чижээ, 100 аът күжүнге чедир автомашинаның – 7,7; 100-тен 150 аът чедир күштүг машиналарның – 14; 150-ден 200 аът чедир күштүг – 30; 200-тен 250 аът чедир күш- түг — 51; 250-ден хөй аът күштүг машиналарның үндүрүүнүң ставказы – 110. Мында чиик машиналар, мотоцикл, мотороллер, автобус, чүък сөөртүр машина дээш шуптузунуң үндүрүү аңгы-аңгы. Ону “Транспорт үндүрүүнүң дугайында” ТР-ниң хоойлузунда кончуг таптыг айтып каан.
Бистиң кожууннуң саң-хөө эргелелиниң кол-ла кылып турар ажылы кожууннуң бюджедин харыылап турар болганда, чонга дыңнадып каар чүүлүвүс – эрткен 9 айның бюджединиң орулгалыг кезээ – 835 сая 991 муң рубль болган болза, чарыгдалдыг кезээ – 844 сая 534 муң рубль болган. Кожууннуң бот-орулгазы – 77 сая 686 муң рубль – деп, Мөңгүн-Тайганың саң-хөө эргелелиниң даргазы дыңнаткан.
Бистиң корр.
Чурукту интернет четкизинден алган.
“Шын” №43 2025 чылдың ноябрь 6