Шрифт
А А А
Фон
Ц Ц Ц Ц Ц
Изображения
Озвучка выделенного текста
Настройки
Обычная версия
Междубуквенный интервал
Одинарный Полуторный Двойной
Гарнитура
Без засечек С засечками
Встроенные элементы
(видео, карты и т.д.)
Вернуть настройки по умолчанию
Настройки Обычная версия
Шрифт
А А А
Фон
Ц Ц Ц Ц Ц
Изображения
Междубуквенный интервал
Одинарный Полуторный Двойной
Гарнитура
Без засечек С засечками
Встроенные элементы (видео, карты и т.д.)
Вернуть настройки по умолчанию

Россияның казначействозу 30 харлаан

7 декабря 2022
32

Декабрь 8-те Федералдыг казначейство органыныӊ тургустунган хүнүнден бээр 30 чыл оюн демдеглээр.
Күрүнениӊ саӊ-хөө айтырыгларын уштап-башкарар кол ведомствонуӊ юбилейин уткуштур «Шын» солунга Тыва Республикада Федералдыг казначейство эргелелиниӊ удуртукчузу, экономика эртемнериниӊ кандидады Солаӊгы Саая интервьюну берген.

– Солаӊгы Николаевна, күрүнениӊ саӊ-хөөзүн башкарар системаныӊ кол ведомствозунуӊ болгаш ооӊ Тывада эргелелиниӊ төөгүзүнде кандыг болуушкуннарны онзалап демдеглеп болур силер?

– Россияныӊ Казначействозу 1992 чылда тургустунган. Ооӊ төөгүзү Россия Федерациязыныӊ Саӊ-хөө яамызыныӊ составынга Федералдыг казначействону тургузарыныӊ дугайында Чарлыкка Россияныӊ Президентизиниӊ ат салган үезинден эгелээн, а бистиӊ республикага Федералдыг казначействонуӊ эргелели 1994 чылдыӊ март айда тургустунган. 1994–1995 чылдарда муниципалдыг район бүрүзүнге Эргелелдиӊ салбырларын тургускан. Ол-ла үеде Тыва Республиканыӊ Национал банкызыныӊ санажылга-касса төптеринге Эргелелдиӊ болгаш ооң салбырларыныӊ орулгалар шилчидер агар саннарын ажыткан. Федералдыг бюджеттиӊ орулгаларын учеттаар, үндүрүглерни бюджеттер аразынга таарыштыр хуваар талазы-биле ажылды кылып эгелээн.

Эге дээрезинде казначействонуӊ бүгү ажылын саазынга парлаар машинкалар-биле бижип, акша-хөреӊгиниӊ түӊүӊ самбыӊнар-биле санап турган. Баштайгы компьютерлер чүгле 1995 чылда көстүп келген.
1996 чылда орулгаларныӊ учеттаар болгаш ону хуваар ажыл-чорудулганы автоматчыткан. Ынчан бистиӊ Эргелеливис «Казна» автоматчыткан системаны ажыглалга мурнай киирген эӊ эки он эргелелдерниӊ санынче кирген.

Федералдыг бюджеттен хандырар черлерниӊ медээлериниӊ баазазын элээн үе иштинде тургускан. РФ-тиӊ Саӊ-хөө яамызыныӊ Федералдыг казначействозунуӊ Кол эргелелиниӊ реестринге кииргеш, ол албан черлериниӊ акшаландырыышкыны оон кээр кылдыр шилчиткен.

Казначейство системазыныӊ эӊ-не чугула үези 2000 чылда Бюджет кодекизиниӊ хоойлу ёзугаар күш киргени-биле харылзаалыг. Ол бюджет системазыныӊ база бюджет ажыл-чорудулгазыныӊ кол дөзүн тургускан. Касса ажылын долузу-биле Республика бюджединиӊ эргелели хандырар кылдыр шилчидип эгелээн. 2001 чылдан тура муниципалдыг тургузугларныӊ бюджеттерин чоорту шилчидип келген.
Ооӊ мурнунда Федералдыг казначействоларныӊ девискээр органнарыныӊ агар саннарынга турган федералдыг бюджеттиӊ шупту хөреӊгизин чыыр чаӊгыс аай казначейлиг агар санны (ЕКС) 2004 чылда тургускан.

2011–2014 чылдарда Эргелелге амгы үениӊ инженерлиг инфраструктуразын, ооӊ иштинде ведомствога күчү-шыдалдыг транспорт четкизин тургускан.

Информас-техниктиг инфраструктураны чаартып кылган соонда, Федералдыг казначействонуӊ автоматчыткан системазынче шилчиир аргалыг болдувус. Оон улаштыр онлайн чуруму-биле Саӊ-хөө документилерин чорудар системаныӊ баазазынга клиентилер-биле электроннуг документилер солчулгазын херек кырында ажыглап эгеледивис.

Ол-ла үеде Эргелелге дыка хөй чугула болуушкуннар болгулаан: федералдыг бюджет хандырылгалыг черлерниӊ чарыгдалдарын учеттаар механизмни ажыглалга киирери, ГМУ сайтызынга күрүнениӊ (муниципалитеттиӊ) албан черлериниӊ Даӊзызын тургузар талазы-биле күрүнениӊ чаа ажыл-хүлээлгезин күүседири, Күрүне болгаш муниципалдыг төлевирлер дугайында күрүнениӊ информация системазыныӊ (ГИС ГМП) киржикчилерин бүрүткээри дээш оон-даа өске.

2016 чыл Федералдыг казначейство органнарынга онзагай чыл болган. Саӊ-хөө бюджет адырынга хыналда чорудар талазы-биле Россияныӊ саӊ-хөө хайгааралын чорудар хүлээлгелерни Россияныӊ Президентизиниӊ Чарлыы ёзугаар биске дамчыдып берген.
Бистиӊ мурнувуска бүрүн эргелерлиг чаа ажылды шиӊгээдип алырындан аӊгыда, хыналданыӊ ажыл-хүлээлгелерин күүседиринге чаа аргаларны дилеп тывар деп сорулга турган.

2019 чылдан тура Федералдыг күүсекчи эрге-чагырганыӊ беш девискээр органнарыныӊ бюджет учедун чорудар болгаш бюджеттиӊ отчёдун хевирлеп тургузар талазы-биле бүрүн эргелерни төпчүткен черге – Эргелелге чада аайы-биле дамчыдып эгелээн. Ол дээрге Тыва Республикада күрүнениӊ күш-ажыл инспекциязы, Россияныӊ кадык камгалал хайгааралыныӊ девискээр органы, Росхереглелхайгааралдыӊ, Монополияга удур федералдыг албанныӊ, Росреестрниӊ Тывада эргелелдери-дир.

Бөгүнгү Федералдыг казначейство системазы болза чаӊгыс аай регламент-биле ажылдаар, күрүнениӊ акша-хөреӊгизин калбаа-биле башкарарын хандырар талазы-биле амгы үениӊ комплекстиг технологияларлыг инфраструктуразы кылдыр көстүп турар.

– «Казначейниӊ» чээлизи деп чүл ол? Бистиӊ республикага ооӊ ылап ажыктыг талазы чүдел?

– Регионалдыг болгаш тус черниӊ бюджеттериниӊ агар саннарын долдуруп акшаландырар сорулга-биле «Казначейниӊ» чээлизин бээр.

Бистиӊ республикавыс бедик дотациялыг регион болганда, «Казначейниӊ» чээлизи ажык-дузалыг. Чижээ, социал болгаш өске-даа төлевирлерни дарый акшаландырар аргаларны берип турар. Чамдык организацияларныӊ кассазында акшазы чок таварылгада оларны түр үеде акша-биле хандырып бээринге база дузалаар.

Чүгле 3 чыл дургузунда республика бюджединге 5,5 млрд рубль ниити түӊнүг бюджет чээлилерин, Кызыл хоорайга 72 млн рубль чээлини берген.

Кредит организациялары чылда 9 хуу ставкалыг коммерциялыг чээли берип турар. Аӊаа деӊнээрге, бюджет чээлизиниӊ ставказы чылда 0,1 хуу. Ынчангаш казначей чээлизиниӊ ачызында республиканыӊ өре-ширези эвээш болуп турар. Казначей чээлизи коммерциялыг банкыларныӊ хөй хуулуг чээлилеринден оранчок дээре деп болур. Чүгле чылда хуулар төлээринге безин ортумаа-биле республика бюджединиӊ 80 хире млн рубль хөреӊгизин камнап алган бис.

– Казначействонуӊ төлевир системазы ийи дугаар чыл ажылдап турар болгай. Чаа системаны ажыглалга кииргениниӊ ажыктыг кол түӊнелдери кандыг ирги?

– Казначействонуӊ төлевир системазын ажыглалга кииргени дээрге Федералдыг казначействонуӊ хөй чылдар дургузунда кылып келген улуг ажылыныӊ түӊнели-дир. Бүгү казна системазын улуг транзакциялыг системаже шилчиткен. Херек кырында 7 хонуктуӊ 24 шагыныӊ дургузунда оперативтиг чурум-биле ажылдап турар кылдыр чаа масштабтыг эволюцияныӊ чадазын эрткен болуп турар.

📢Түңнел орнунга

Казначействонуӊ хандырылгазынче болгаш казначействонуӊ төлевир системазынче шилчээниниӊ кол ажыктыг түӊнелдерин демдеглеп көрейн.

Бир дугаары – акша-хөреӊгини чаӊгыс ажыл хүнүнүӊ дургузунда дүрген шилчиир кылдыр тургусканы. Бюджет системазынче-даа дүрген шилчиир, бюджет системазындан хамаатыларныӊ азы организацияларныӊ адрезинче база доп-дораан шилчип турар.

Ийи дугаары – күрүне секторунуӊ организацияларыныӊ аразынга акша төлевирлер шилчидерде, операцияларныӊ чарыгдалдарын болгаш хоолгалаар документилер солчулгазын болур-чогууру-биле эвээжеткени.

Үш дугаары – казначействонуӊ төлевир системазыныӊ эӊ-не кол ажыктыг талаларын бюджет системазынга билдингени. Чижээ, казначействонуӊ чаӊгыс аай агар саныныӊ хостуг акша-хөреӊгизинден орулганы немей ап болуру, ооӊ иштинде социал-экономиктиг айтырыгларны шиитпирлээринге ажык-дузалыы билдингир.

Саӊ-хөөлүг чылдыӊ үш кварталыныӊ түӊнелдери-биле алырга, Казначействонуӊ чаӊгыс аай агар саныныӊ арткан хөреӊгизин таарыштыр башкарган түӊнелинде, Тыва Республиканыӊ немелде орулгазы 2021 чылдыӊ бүгү түӊнелдерин 1,2 катап ашкан, 118,3 млн рубль апарган.

– Казначействонуӊ төлевир системазы ажыктыг дээрзи илдеӊ-дир. Ынчаарга өске төлевир системалары-биле чогум канчаар ажылдап турар ирги?

– Казначейство – шупту бюджеттерниӊ кассири болган төлээде, ооӊ кол сорулгазы болза, төлевир карталарныӊ Национал системазы-биле (НСПК) сырый харылзаалыг ажылдаары.

2018 чылдан тура РФ-тиӊ шупту регионнары акша-хөреӊги шилчидер сервиске Россия Федерациязыныӊ социал камгаладылга фондузунуӊ «Мир» деп карталарын ажыглап турар. Ол сервис акша-хөреӊгини ол-ла үезинде доп-дораан шилчидери, документ солчулгазын элээн кызырганы, транзакция чарыгдалын эвээжеткени-биле ажыктыг болуп турар.

2021 чылда бистиӊ республика Чонну ажылга хаара тудар адырныӊ төлевирлерин шилчидеринге бо сервисти мурнай ажыглап эгелээн РФ-тиӊ субъектилериниӊ бирээзи болган. Бо чылын ону ажы-төлдүг өг-бүлелерниӊ төлевирлерин шилчидеринге ажыглап турар.

Сервисти ажыглаарыныӊ эки чедиишкинниг талазы дээрге хуу кижилерниӊ агар санынче төлевирлер шилчидерде, банк хандырылгаларынга бюджет хөреӊгизин камнап алыры. Республика бюджединиӊ ниити 4 ажыг млн рубль хөреӊгизин ынчаар камнап алган бис.

– Силерниӊ, профессионал кижиниӊ көрүжү-биле алыр болза, амгы үениӊ казначейи деп кымыл ол?

– Россияныӊ казначействозунуӊ хүлээлгелери 30 чыл дургузунда элээн делгем апарган. Кассирден эгелээш, канзачейниӊ бүгү ажыл-херээн кылыр, казначействонуӊ чаӊгыс аай агар санындан акшаландырыышкынны башкарар. Баш бурунгаар хыналдадан эгелээш, саӊ-хөө бюджет адырынга, садыглажыышкын адырынга бүрүн эргелерлиг хыналданы чорудар, электроннуг документ солчулгазын ажыглалга кииреринден эгелээш, күрүнениӊ улуг информация системаларыныӊ операторларыныӊ хүлээлгелерин күүседир.

– Казначействонуӊ юбилейин таварыштыр чүнү күзээр-дир силер?

– Бистиӊ Эргелеливис ажылыныӊ сорулгаларын амыдыралга боттандырып, улуг чедиишкиннерни чедип алган. Ол дээрге ажылдакчыларныӊ бедик профессионал мергежилдииниӊ, аныяк салгалга өртек-үнези чок арга-дуржулгазын дамчыдып берген хоочуннарныӊ ачы-хавыяазы болур.

Декабрь 8 — Федералдыг казначейство органнарында ажылдап турар болгаш казначейство албанынга бүгү чуртталгазын тураскааткан шупту кижилерге онзагай хүн болур.

Федералдыг казначейство органыныӊ 30 чылдаан ою-биле хоочуннарга болгаш коллегаларымга байыр чедирип тур мен! Шуптуӊарга аас-кежикти болгаш ачы-буянныг чаагай чолду, бодап алган күзелдериӊерниӊ амыдыралга боттанырын, ажыл-ижиӊерге чедиишкиннерлиг болуруӊарны күзедим!

Р. ДЕМЧИК белеткээн.

false
false