Тываның даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилели январь 17-де Тываның Чазаанга 2025 чылдың түңнелдерин база кандыг сорулгалар салдынганын таныштырган.
Тываның даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилел 2024 чылда салдынган планнарын бүрүнү-биле күүсеткен. Ындыг-даа болза кезек көргүзүглер эрткен чылдарга деңнээрге, куду болган, ылаңгыя бараан саарылгазы 6,7 хууга чавызай берген деп, ук агентилелдиң директору Алдай-Мерген Ховалыг демдеглээн. Ук барымдаа өске күрүнелерниң талазындан Россияның экономиказының кызагдаашкынының уржуу деп тайылбырны берген.
“Кыдатче экспорт хенертен эвээжей бээрге, эрткен чылдың ийи дугаар чартыында Казахстан-биле кады ажылдажылганы янзы-бүрү керээлер ачызында күштелдирипкен бис. Ынчалза-даа ниитизи-биле экспорт мурнуку чылдарның көргүзүглеринге деңнээрге, куду болган” — деп, Алдай-Мерген Ховалыг чугаалаан.
Сибирьниң каайлы чериниң эргелелиниң дыңнадып турары-биле алырга, өске регионнар-биле садыглажылга шудургу чоруп эгелээн, ылаңгыя республиканың садыгларында Тывага бүдүрген продукция көвүдеп турар деп база демдеглээн.
“Тудуг материалдары, одаар чүүлдер болгаш крупалар бүдүрүлгези бедик деңнелде. Ниитизи-биле 19 муң тоннага көвүдээн болуп турар. Чижээ, 2023 чылда Тывадан 35 муң ажыг тонна продукцияны үндүр саткан болза, эрткен чылын 51 муң тоннага чедир өскен” — деп, Красноярскының каайлы чериниң даргазының оралакчызы Виталий Петрунин илеткээн.
Эрткен чылдың кол сорулгазы – Моол болгаш Кыдат-биле садыглажылганы күштелдирери турган. Ам 2025 чылда санкцияларның салдары дээш планнарны өскертири көрдүнген. Кол сорулга — регионнуң экономиказын хөгжүдери.
“Ажылдап кылган планнарывысты өскертпейн, ам-даа делгемчидери чугула деп санаар-дыр мен. Өске угланыышкыннарны база шенеп көөр болза эки. Бөгүн ниитизи-биле кожа-хелбээ чыдар регионнар болгаш күрүнелер-биле 20 дугуржулга ёзугаар ажылдап турар бис. Чижээ, Белоруссия-биле немей садыглажыры база чугула-дыр ийин“ — деп, Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Олег Лукин чугаалаан.
Оон аңгыда, хамаарышпас күрүнелер демнежилгези-биле барааннар садыглажылгазын күштелдирери база кол салдынган сорулгаларның бирээзи. Кол кичээнгей — республикаже акша-хөреңги киирилдези болгаш регионга бүдүрген барааннарны даштыкыже үндүр садары. Экономикадан дашкаар харылзаалар чоннуң материалдыг амыдыралын экижидеринге дыка улуг салдарлыг, ынчангаш садыглажылганы ам-даа күштелдирер деп түңнелге келгеннер.
Олча ОНДАР.
“Шын” №2 2025 чылдың январь 23