Эрткен улуг-хүнде «Сүбедей» спорт өргээзинге сайгарлыкчыларга кончуг ажык-дузалыг “Сайгарлыкчы чорук – Тываның хөгжүлдезинге деткимче” деп шуулган болуп эрткен. Ону “Россияның деткимчези” деп хөй-ниити албан чериниң 20 чыл болган оюнга тураскаадып эрттирген. Ук албан чериниң кол сорулгазы биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту деткиири болур. А Тывада ооң регионалдыг салбыры 2019 чылдан тура ажылдап турар.
“Россияның деткимчезиниң” Тывада регионалдыг салбырының директорунуң күүседикчизи Ай-Белек Ондар:
“Шуулганны эрттирер дээш, 5 хире кижи дугуржуп чугаалашкаш, организастаанывыс бо. Ооң сорулгазы чүгле республиканың хөгжүлдезинче эвес, а хууда сайгарлыкчыларның оруунга таваржып турар нарын айтырыгларга харыыны тып, шиитпирлежири болган. Бодум база чоокта чаа сайгарлыкчы апарган болгаш, ол дугайын дыка эки билир мен. Кол-ла чүве – берге айтырыгны бодунга хүлээп алгаш, дуржулгалыг сайгарлыкчыларның ажыглап чоруур аргаларын өөренип көрүп, демнежири болур”.
Аңаа Россияның аңгы-аңгы булуңнарындан келген аалчылар болгаш республиканың хөй санныг сайгарлыкчылары чыглып келгеш, боттарының ажыл-херээн таныштырып, арга-дуржулгазы-биле үлешкеннер. Оларның аразында аңгы-аңгы угланыышкыннарның сайгарлыкчылары бар болганындан, сайгарлыкчы кижи бүрүзүнге боттарыныы дег сорулгалыг кижилер-биле ужуражып, улаштыр канчаар хөгжүп болурунуң аргаларын чугаалажырынга кончуг ажык-дузалыг болган.
“Бистиң республикавыстың экономиктиг хөгжүлдези болгаш сайгарлыкчыларның сайзыралы биске канчаар-даа аажок улуг харыысалга болуп турар. Чүге дээрге республикавыста 25 муң хуу сайгарлыкчы бар. Олар боттарының чымыштыг ажылы-биле, угаадыы-биле бодунуң ажылын кылып, сайзырадып турарлар. Ылаңгыя бо нарын үеде ол биске аажок өөрүнчүг-дүр” – деп, Тыва Республиканың Дээди Хуралының Даргазы Каң-оол Даваа демдеглээн.
Хуу сайгарлыкчылар шуулганы 2 аңгы шөлчүгешке болуп эрткен. Баштайгызынга ниити сайгарлыкчы чорукту сайзырадырының аргаларын, а ийигизинге туризм хөгжүлдезин чугаалажып, сайгарлыкчыларга ажык-дузалыг билиглерни дамчыдып берген.
Баштайгы шөлчүгешке
Ук шуулганга кызыгаарланып, баштайгы шөлчүгешке “Енисей Сибириниң хөгжүлде корпорациязы” автономнуг албан чери биле “Россияның деткимчези” аразынга кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган.
Олар чырыдыышкын ажылын кылып, кады демнежип тургаш, янзы-бүрү программаларга болгаш төлевилелдерге киржип, информастыг материалдарны тургузар сорулгалыг. Ол ышкаш Тываның девискээринге “Енисей Сибири” болгаш “Россияның деткимчезиниң” кады ажылдап кылган брендизин нептередир. Енисей Сибиринге хамааржып турар регионнарның хөгжүлдезинче угланган төлевилелдерни кады ажылдап кылгаш, боттандырар сорулганы салып турар.
Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Хем суурундан массажист Марина Базыр шак мындыг ажык-дузалыг хемчегни эрттирип турарынга сагыш-сеткилинден өөрүп, бодунуң бодалдары-биле үлешкен:
“Тыва чуртувустуң сайзыралын болгаш чедиишкиннерин таныштырып көргүскенин база келген спикерлерниң биске чугаалап берген билиглерин аажок сонуургадым. Бодун боду хандырып турар кижи чүгле бодун эвес, а чонну база хандырып турар болур. Ындыг кижиге үргүлчү бодунуң билиин бедидип чорууру чугула. Ол ышкаш өөрениичел, угаан-медерели сайзыраңгай, күш-культура-биле үргүлчү өңнүктежип чоруур, кадыкшылы быжыг, амыдыралдың кандыг-даа бергелерин чииги-биле ажып эрте бээр, чырык бодалдарлыг болур ужурлуг деп чүвени билип алдым”.
Туризм хөгжүлдези
«VmesteTravel» деп турисчи компанияның тургузукчузу Александр Камшилин болгаш туризм хөгжүлдезиниң девискээр эргелелиниң талазы-биле эксперти Александр Дружинин регионнарга турларның экономиктиг хөгжүлдезиниң ажык-дузазының дугайында чугаалаан.
“Регионннуң туризм адырын хөгжүдеринге дузалажыр дээш чедип келдивис. Оон ыңай маңаа бодувустуң турисчи продуктувусту тургускаш, ону республикага боттандырар тодаргай сүмелерни бээр сорулгалыг бис. Аалчылар келгеш, сонуургап көөр таарымчалыг байдалды тургускаш, туризмни сайзырадып болур девискээрлерниң хөйүн эскердивис” – деп, Александр Камшилин чугаалаан.
Ук бодалды Александр Дружинин деткивишаан, Тывага кайгамчык күштүг турисчи брендини тургузуп болур күчү-күш болгаш арга-шинектер барын демдеглээн.
Туризмни сайзырадырынга тааржыр каас-чараш, онзагай черлер-биле Тыва кайгамчык байлак оран дээрзин Хүндүлээчел чорук үлетпүрүнүң ниити национал чөвүлелиниң вице-президентизи Наталья Осипова чугулалап айыткан:
“Тываже дыка хөй регионнардан аалчылар кээп болур. Абакан биле Кызыл аразында орукту көөрге, Алтайда Чуйскунуң улуг чазаглыг оруунуң каас-чаражындан канчап-даа чыда калбас. Бодунуң ээлчээнде ол делегейниң эң-не чараш оруктарының даңзызынче кирер”. Оон аңгыда, ол “Хааннар шынаазының” туризм рыногунга эң-не ховар хереглелди тургузуп болурун база демдеглээн. Туризмни хөгжүдеринге гид кижиниң болгаш өске-даа туристер хүлээп турарларның боттарын канчаар алдынарындан база хөй чүүл хамааржыр. Турисчи маршруттуң эгезинден төнчүзүнге чедир аалчыларны чалгааратпайн, кайгадып турар чүүлдерни баш удур организастап алырын, тодаргайы-биле бодунуң чижектерин киирип тургаш, Наталья Осипова тайылбырлап берген.
Ниитизи-биле хууда сайгарлыкчыларга кончуг ажыктыг шуулган болган. Чүгле сайгарлыкчылар эвес, бизнес ажыдар сорулганы салып алганнар база келгеш, хөй-хөй ажыктыг билиглерни шиңгээдип алган. Республикага шак мындыг хемчеглерни ам-даа улаштыр организастап эрттирери күзенчиг.
Чыжыргана СААЯ.
Интернет четкизинден алган чуруктар.