Октябрь 13-те Кызылда Аныяктар өргээзиниң концерт залынга Тываның Журналистер эвилелиниң конференциязы болуп эрткен. Бо хемчегни эрттиреринге кол чылдагаан – Россияның Журналистер эвилелиниң октябрь 29-та Москвага болур XIII дугаар улуг шуулганынче бистиң эвилелден делегатты соңгууру турган. Херек кырында аңаа сылдап алгаш, хөй чылдарда журналистерни дүвүредип чоруур, шиитпирлеттинмес болу берген социал айтырыгларывысты чазак-чагыргада даргаларга оода дыңнадып көрээлиңер деп дугурушкаш, баш бурунгаар белеткенип алган бис.
Конференция эгелээр мурнунда РФ-тиң Күрүне Думазының Федералдыг Чыыжының депутады Айдың Сарыглар эвилелдиң идепкейлиг кежигүннеринге (“Тыва 24” телеканалдың корреспондентилери Сайгын Бюрбю, Айдана Ховалыг, оператор Чай-Хаан Донгак, фрилансер Ольга Ворона) байыр чедириишкининиң бижиктерин тывыскан. Ооң бетинде, каш хонук бурунгаар, депутат-биле Парлалга бажыңынга душ болуп дужа бергеш, ТЖЭ-ниң конференциязы болур деп турарын чугаалааш, аңаа журналистерниң социал байдалынга хамаарышкан айтырыгларны көдүрер деп турарывысты, кылып чорудар планнарывысты кысказы-биле таныштырган мен. Айдың Николаевич дыңнап алгаш, бодунуң талазындан болдунар деткимчени көргүзерин, конференцияга албан кээрин аазаан. Шынап-ла, аазаанын кылыр депутат-тыр деп, конференцияга чедип кээрге, журналистер өөрүп хүлээп алган. Чаңгыс хүн шиитпирлени бербес айтырыгларывыска хамаарыштыр бо дарганың деткимчезин үе көргүзер. Манаар бис.
Конференцияга ажык бадылаашкын-биле үш кандидат (“Кызыл кожуун” солуннуң кол редактору Хенче-Кара Монгуш, фрилансер Алдынай Тюлюш, “Тыва 24” телеканалдың шеф-редактору Чинчи Куулар) аразындан Тываның алдарлыг журнализи, ТЖЭ-ниң баштаар чериниң кежигүнү, хоочун журналист Хенче-Кара Сагдыевич Монгушка хөй журналистер үнүн бергеш, соңгуп алган. Эш-өөрнүң идип үндүргени Ольга Ворона, Вячеслав Монгуш база мен боттарывыс бадылаашкын эгелевээнде-ле, оон эки-тура-биле ойталап каапкан бис. Ооң соонда ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Елена Хардикова республиканың удуртулгазының кылып чорудуп турар чугула айтырыгларын чугаалап, чонга чогуур медээлерни журналистерниң үе-шаанда чырыдып турарын демдеглээн. Ажыл-агыйының чай чок бачым үезинде журналистер-биле ужуражып чедип келгенинге өөрүп четтиргенивисти илереткеш, Чазак деңнелинге көдүрүксээн айтырыгларывысты ам-на чугаалаар аргалыг болдувус.
Ийе. Совет үеден бээр журналистерниң социал айтырыглары каяа-даа көдүрүлбейн турганы шын. Хөй чылдар дургузунда чурттаар оран-сава айтырыы, акша-шалыңының эвээжи, уруглар садтарынче ажы-төлүн киирип шыдавайн турары база өске-даа шиитпирлеттинмейн турар айтырыглар хөй. Журналистер боттарывыс нарын айтырыгларда бүргедип алган чоруур-даа болзувусса, хүн бүрүде чонувустуң берге айтырыгларын, чедиишкиннерин, кайда, чүү болганын чырыдар дээш, кыштың соогу, чайның изии дивейн, кызып ажылдап турар бис.
Чурттаар оран-сава айтырыы республикада нарын байдалда дээрзин билир болгаш, күрүне кажан-на бисче көрнүп кээр ирги деп манап олурбайн, Тываның Журналистер эвилели бо талазы-биле айтырыгны канчаар шиитпирлезе экил дээрзин каш удаа сүмележип тургаш, оода бажың-балгат тудуп алыры-биле чер айтырыының дугайында болдунар аргаларын тывар дээш, шимченип кирипкен. Эвилел сад ажыл-агыйлыг эштежилгени тургускаш, Кызыл кожууннуң девискээринден 27 гектар черни аңгылап бээрин дилээн бижик-саавырны чогуур даргаларже киирген бис. Кожууннуң эрги удуртулгазы биске берип болгу дег черни айтып берген. Картада шыйып каан саазынны Эштежилгевистиң даргазы документилер аразында кожуп белеткеп алган. Ындыг-даа болза бо айтырыг амдыызында саазын кырында. Конференцияже чалаткан Елена Хардиковага бо айтырыывыс кандыг чадада келгенин, үстүнде даргалардан кандыг дуза хереглеттинип турарын тодаргайы-биле тайылбырлап, ону шиитпирлежип бээрин дилээн бис. Конференцияга чаладып келген хоочун журналистер бистиң бо айтырыывысты деткип, чөпсүнүп турдулар. Чазак Даргазының оралакчызы бисти кончуг таптыг дыңнааш, бодунуң талазындан болдунар-ла аргазын көрүп, деткиирин аазады. Ол дээрге дораан бүде бербес айтырыг дээрзин билир бис, манаар бис.
Боттарывыс ам-на Чазак деңнелинге нарын айтырыгларывысты чугаалап үндүрүп келгенивиске, сагыш ажып тарадывыс. Сактырымга, бир улуг чүък дүшкен-биле дөмей, чиигей-даа берген ышкаш болду. А херек кырында улуг ажылдың бо чүгле эгези. Канчаар төнерин үе көргүзер. Ажыл чогуур дээрзинге бүзүреливис күштүг.
Ол хүн ТЖЭ-ниң баштаар чери үш кижини кежигүнге хүлээп алган. Ынчалдыр Журналистер эвилелинде ам 160 кижи бактаап турар.
Карина МОНГУШ,
Тываның Журналистер эвилелиниң баштаар чериниң даргазы.
