Октябрь 25-те Улусчу чогаадылга бажыңынга республиканың барык шупту кожууннарындан ыры-хөгжүм ансамбльдериниң (ВИА) аразынга эрткен мөөрейниң түңнел концерти болуп эртер. Аңаа бөлүктер Россияда чарлаттынган өг-бүле чылынга тураскааткан ырылардан аңгыда, 1960, 70, 80 чылдарның чакпыыл ырыларын күүседирлер.
«Үш аккорд» деп республика чергелиг ыры-хөгжүм бөлүктериниң аразында мөөрей 2017 чылда чогааттынган. Ооң кол эгелекчизи Тываның алдарлыг артизи, Каа-Хем кожууннуң Сүлде аттыг улустуң рок-поп бөлүүнүң киржикчизи, а дириг инструменталдыг хөгжүмге бердинген, ооң салым-хуузу дээш аарып чоруур хөгжүмчү Шолбан Ондар. Мөөрейниң эрттирикчизи – Республиканың улусчу чогаадылга болгаш дыштанылга төвү.
Чеди чыл бурунгаар тергиин ыры-хөгжүм бөлүү деп атты чаалап алыры-биле республика чергелиг мөөрейге он хире бөлүк адааннажып турган болза, сөөлгү чылдарда киржикчи бөлүктерниң саны ийи катап өскен. Алдан, чеден чылдар бурунгаар Тывага суур бүрүзүнге ыры-хөгжүм ансамбльдери тургустунуп, сайзырап тургаш, ийи муң чылдарда уттундура берген угланыышкынны 2017 чылда катап эгилдиргениниң түңнелинде бо хүнде республикада ниитизи-биле 40 хире бөлүк ажылдап турар. Оларның санынга бо чылын үш ыры-хөгжүм ансамбльдери немешкен: Тываның В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрындан «Чаа адыр», Кызыл кожуундан – «Аян тудаал», Сүт-Хөлден – «Сагыызын».
«Үш аккорд» мөөрейни чыл санында тускай темаларлыг эрттирип турар. Чижээ, 2018 чылда 13 бөлүк чоннуң ынак ырыларындан аңгыда, социал темалыг ырыларны база күүседип турган. 2019 чылда мөөрей Афган дайынының төнгенинден бээр 30 чыл болганынга тураскааттынган турган, а 2020 чылда бөлүктер Ада-чурттуң Улуг дайынының тиилелгезиниң 75 чыл болган оюн алгап, ырлааннар. Бо чылдың мөөрейин Россияда чарлаттынган өг-бүле чылынга эрттирип турар. Чылдың-на тускай темага хамаарылгалыг ырыларны күүседип турза-даа, бөлүктер шагдан тура чон аразында билдингир апарган чакпыыл ырыларны ырлажып, ортумак болгаш улуг назынныг көрүкчүлерни аныяк үелеринче эгилдирип, сагыш-сеткилин доюлдуруп турарлар. Бөлүктерниң аразында 80 чылдарда тургустунгаш, бо хүнге чедир ажылдап, чонун өөртүп чоруурларга Чеди-Хөл кожуундан «Сайзырал», Барыын-Хемчиктен «Сай-Хонаш», «Элек чаштан эдеришкен, эжиң менээ хорадава…», «Чечек шыпкан чараш арыг Шеми хемниң Борбак-Арыы…», «Күжүрүм, күжүрүм,
Күзелимни дүжеп хондум…» дээн одуругларлыг ырылар октябрь 25-те Улусчу чогаадылга бажыңынга чаңгыланып, алдын-сарыг апарган бойдустуң сериин эзини-биле көрүкчүнү шонуп, тускай романтика сиңген аяны-биле чүректерде ынакшылды быжыктырып, бодалдарны оожургадып, сорук киирип, аянныг хөөннү база катап оттурары магатчок.
/ Виктория АЙМАА,
Республиканың улусчу чогаадылга болгаш дыштанылга төвүнүң килдис даргазы.
“Шын” №77 2024 чылдың октябрь 9
