Бойдустуң үш халавы — хат, суг, от кайызы-даа кижиниң болгаш чер кырында амылыг чүве бүрүзүнүң амы-тынынга айыылды чедирип болур.
Кыш дүжүп, соок дыңзып, одалга сезону эгелээрге, от халавындан кичээнгейлиг болганы дээре. Бо хүннерде ында-мында өрт болган дээн медээлерни удаа-дараа номчуп, дыңнап турар бис. Чижээлээрге, Кызыл хоорайда ритуалдыг ачы-дуза чедирер садыг ышталып эгелээн деп медээ өрт өжүрер пунктуга келген. Өрт өжүрүкчүлери 40 дөрбелчин метр черге өрттү өжүрген. Өрттүң ыжындан 39 харлыг хамааты амы-тынындан чарылган. Өрттүң чылдагаанын тодарадыры-биле, эксперттер ажылдап турар.
Бо-ла хүннерде «Дөгээ» эштежилгезинде бир хууда чуртталга бажыңының серизи кыва берген. Өрт өжүрүкчүлериниң шалыпкын ажылының түңнелинде, айыыл-халап бажыңның ээлеринден чайлаан. Эксперттерниң баш удур тодаратканы-биле алырга, өрттүң чылдагааны — печка тудуп тургаш, өртке удур дүрүмнерни сагываанында, ыш үнер хоолайын шын эвес кылганында. Оон ыңай ийи чунар-бажың-даа өрттенген, автоавария озал-ондаа-даа болган черлерге өрттерни өрт чериниң ажылдакчылары өжүрген деп Онза байдалдар яамызының Тыва Республикада салбыры медеглээн.
2023 чылдың эгезинден тура Тывага өрттүң уржуундан 3 назы четпээн чаштар амы-тынындан чарылган, а 6 кижи кемдээшкинге таварышкан.
Өртчүлерниң демдеглээни-биле алырга, чурттап орар оран-савазының печказын септевес, хоолайының ыжын аштавас, электри четкилерин чаартпас, чанагаш токтарны солувас, тырткан таакпызының артыын өжүрбейн, кайы хамаанчок октаптар азы электрилиг херекселдерни хары угда, өйүн билбейн ажылдадыр дээн ышкаш хоойлуда бижиттинмээн-даа болза, херек кырында амыдыралга сагыыр ужурлуг дүрүмчүгештерни сагывазының уржуундан өрт-халап болу бээр.
Онза байдалдар яамызының чонга сүмелери:
- печканың ыш үнер хоолайын удаа-дараа аштап туруңар; печка баарынга 50*70 сантиметр калбак демирден быжыглап алыңар;
- удуур бетинде, ийи шак бурунгаар-ла, от салырын соксадыңар;
- хүлүңерни бажың иштинге тургуспаңар, даштыгаар үндүргеш, кырынче сугдан кудуп калыңар;
- от кыпсырда, кывар-чаар чүүл ажыглаваңар;
- отту салыпкаш, печкаңарның аксын эки быжыг кылдыр хаарын утпаңар;
- бичии уругларга от салыр азы ону чүшкүрер, көзээр даалга бербеңер;
- печка чанынга идик-хеп, ыяш дээш чүнү-даа кургатпаңар.
Айдың ОНДАР.
Чурукту интернет четкизинден алган.
“Шын” №88 2023 чылдың ноябрь 18
