Эң баштайгы тыва национал солун 1925 чылдың август 31-де эрги моол бижик-биле “Эрге шөлээлиг Таңды Тыва” деп ат-биле үнген. Баштайгы номерниң тиражы чүгле 300 кезек болган. Ол үеде солун айда бир катап үнер, ийи бичежек арынныг турган.
Ол хүн – тыва национал парлалганың, солуннуң төрүттүнген хүнү болур. 1925 чылдың сентябрьда солунну “Тываның шыны” кылдыр эде адаан. Оон эгелээш, 30 чылга чедир моол дыл кырынга үнүп келген болгаш моол бижик билир улус дыка ховар турганындан ооң номчукчулары кончуг эвээш турган.
1930 чылда тыва үжүк-бижикти чогааткан соонда, ол-ла чылдың июль 5-тен эгелеп, солун “Тыва араттың шыны” деп ат-биле тыва дылга парлаттынып эгелээни ону чон ортузунга нептереңгей болдурган.
1931 чылдың январь 19-тагы номеринден бээр солун амгы ады-биле “Шын” деп үнүп турар.
Кандыг-даа национал солун бодунуң дыл, бижиинге төрүттүнер болгай, а “Шын” солуннуң онзагай чүүлдериниң бирээзи - баштай боду тургустунгаш, тыва бижиктиң төрүттүнүп сайзыраарынга канчаар-даа аажок улуг идигни бергени болур.
Тыва номчукчуларывыс төрээн дылының кырынга бижээн сөстерни эң-не баштай 1930 чылда “Шын” солуннуң арыннарындан номчаан.
Тыва национал бижикти, ооң шын бижилгезин болгаш пунктуациязын сайзырадырынга “Шын” солун онза ужур-дузалыг болган. Баштайгы тыва алфавит болгаш үжүк дүрүмү база “Шынга” парлаттынган. Латинчиткен тыва бижикти орус үжүкке үндезилээн бижикче шилчидериниң херээнге база “Шын” солун канчаар-даа аажок улуг үлүг-хуузун киирген.
Ниитизи-биле алырга, “Шын” солун тыва национал бижикти, литературлуг дылды, ооң сөс курлавырын, ылаңгыя терминологиязын, ол ышкаш стилистика системазын, грамматиктиг тургузуун сайзырадырынга үнелеттинмес улуг рольду ойнаан.
Бо хүнге дээр “Шын” солун республиканың культура, политиктиг амыдыралын, яамыларның, кожуун, сумуларның ажыл-агыйын болгаш чурттакчы чоннуң янзы-бүрү айтырыгларын чырыдып чоруур.
Чурукту интернет четкизинден алган
“Шын” солун 97 харлап турар.
31 августа 2022
84