| Ноябрь 18 – Соок-Ирейниң төрүттүнген хүнү |
Бурунгу славян культуралыг Руська соок база бир бойдустуң халавы кылдыр санаттынып турган. Орус тоолчургу чугааларда Соок (Мороз, Морозко) амгы үениң Соок-Ирейиниң овур-хевирин тургузар үндезин болган. Ол кончуг сырый, чөкпек, ак салдыг, аажы-чаңы арай каржы ирей турган. Чоорту Рождество байырлалын чуртка демдеглеп эрттирип эгелээни-биле, Соок-Ирейниң овур-хевири уруг-дарыгга чигирзиг белектер үлеп, бажыңнар кезиир күзенчиг аалчы кылдыр өскерилген.
Чечен чогаалга Соок-Ирейниң овур-хевири бир дугаарында 1840 чылда үнген «Ириней кырган-ачайның чаштарга тоолдары» деп Владимир Одоевскийниң номунга көстүп келген. Ында ону Соок (Мороз) Иванович деп адаан. Соок-Ирей деп сураглыг ат чүгле XX чүс чылдың эгезинде тыптып келген.
1917 чылда тиилээн Октябрь революциязының соонда христиан Рождество байырлалының Соок-Ирейи «хоругдалга» таварышкан. Тоолчургу кырган-ача совет чаштарга 1937 чылда катап эглип келген.
1998 чылда «Улуг Устюг– Соок-Ирейниң чурту» деп төлевилелди ажылдап кылган. Ооң ачызында Вологодск облазының Улуг Устюг хоорайынга кыштың хуулгаазын илбичизи кайгамчык чараш өргээлиг апарган.
Соок-Ирейниң төрүттүнген хүнү деп байырлалды чоокку үеде, тодаргайлаарга, 2005 чылда байырлап эгелээн. Ноябрь 18 деп хүннү уруглар боттары саналдап киирген. Шак ол хүнде ёзулуг-ла кыштың бир дугаар дыңзыг сооктары эгелээр, чер кыры ак хар-биле шыптынып, тоолзуг оранче шилчий бээр болгаш ёзулуг кыш дүжер.
Чоннуң ынак маадыры Соок-Ирейниң кезээде кады чоруур улуг дузалакчызы – ооң уйнуу Харжыгаш. Ооң тывылган төөгүзү орта билдинмес. Орус улустуң тоолунда эң баштай ашак-кадай хардан кыс уруг тудуп алырлар. 1873 чылда А. Островский «Снегурочка» деп шии бижээн. Ында ону Соок-Ирей биле Кадын Частың уруу кылдыр көргүскен.
ХХ чүс чылдың эгезинден тура Соок-Ирей биле Харжыгаш Чаа чылдың мөңге маадырлары болуп, ам-даа чигир-чимизин үлевишаан.
Бистиң корр.
Чурукту интернеттен хоолгалаан.
"Шын" №44 2025 чылдың ноябрь 13