Тывага хөй чылдарның дургузунда туберкулезка удур хемчеглерни чорудуп, халдавырлыг аарыг-биле тулчуп келген. 2024 чылда ук аарыгдан хораар чорук 16 хуу эвээжээн. Март 25-те ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртулгазы-биле болган Аппарат хуралынга республика девискээринде эң-не нептереңгей халдавырлыг аарыгларның бирээзи туберкулезту канчап тиилеп үнериниң дугайында чугаалашкан.
ТР-ниң кадык камгалал сайыды Анатолий Югай туберкулез аарыының республика девискээринде байдалының дугайында илеткелди кылган. Ооң демдеглээни-биле алырга, ук аарыгдан аарыыр чорук 2024 чылда 2023 чылга бодаарга, 2,1 хуу эвээжеп, солгараан-даа болза, Тывада байдал чурт иштиниң деңнели-биле алырга, ортумаа-биле беш катап мурнады нептереп турар.
Туберкулёзтан аарыыр чорук Тожуда 3 катап өскен. Бии-Хемде ийи катап көвүдээн. Таңдыда 1,5 хуу өскен. Эмчилерниң демдеглээни-биле алырга, туберкулез аарыы 2024 чылда флюорография (ФГ) шинчилгени удаа-дараа организастаан кожууннарда хөйү-биле илерээн. ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг диспансеризацияны удаа-дараа организастаары чугула дээрзин демдеглээн. Кожууннарның удуртукчуларының кичээнгейинге, диспансеризацияны үргүлчү эрттирип, аарыгны эге чадазында тодараткаш, үзе эмнээр аргаларны организастаары чугула дээрзин сагындырган.
«РФ-тиң Президентизи Владимир Путин туберкулез аарыынче кичээнгейни угландырган. Кызылга амгы үениң негелделеринге дүгжүп турар туберкулезтан аараан хамаатыларны эмнээр эмнелгени тударын чедип алдывыс. Эмнелге тудар черни тодараткан. Төлевилел-сметалыг документ амгы үеде экспертиза эртип турар. Туберкулез аарыын тодарадырының болгаш эмнээриниң материал-техниктиг баазазынче хөй акша-хөреңгини үндүрүп турар бис. 2022 чылдан эгелээш, ол сорулгаларже 100 сая ажыг рубльди угландырган. Туберкулез аарыын болдурбас дээш, күжениишкинниг ажылдаанывыстың түңнелинде сөөлгү беш чылда ук аарыгдан хораар чорук эвээжээн» – деп, Владислав Ховалыг демдеглээн.
ФГ шинчилгени көвүдеткен тудум, туберкулезтан аараан улустуң саны көвүдээн. 2024 чылдың эгезинде оларның саны 1,3 муң ажыг турган – ооң мурнунда чылга деңнээрге, 10,4 хуу хөй. Республиканың 9 кожуунунда ук аарыг нептерээн. Тожуда 2 катап, а Чеди-Хөл болгаш Эрзинде 1,5 катап көвүдээн.
Чамдык хамаатыларның шинчилге болгаш эмнээшкин эртер күзели чок болганындан туберкулез аарыының талазы-биле байдал элээн нарыыдап турар. Ындыг хамаатыларны күш-биле азы суд шиитпириниң дузазы-биле эмнээр ужурга таваржып турар. 2024 чылда эки туразы-биле шинчилге болгаш эмнээшкинден 159 хамааты ойталаарга, судче хомудал киирген. Ажы-төлүнге манту салдырбайн, шинчилге эрттиреринден ойталаан ада-иелер туберкулез аарыын чогуур үе-шаанда илередип, үзе эмнээринге багай салдарны чедирип турар. 2022 чылдан 2024 чылга чедир 1,5 муң ажыг ойталаашкын бүрүткеттинген.
ТР-ниң Кадык камгалал яамызының дыңнатканы-биле алырга, амгы үеде туберкулезка удур демиселдиң хемчеглери эки үре-түңелди көргүзүп турар-даа болза, чамдык чүүлдерни эде көөрүн, а бир чамдыызынче күжениишкинни күштелдирери негеттинип турар. Ынчангаш туберкулезтан аараан кижилер эмнелгезинде оруннар санын көвүдедири чугула. Бо хүнде 505 чыдар болгаш 91 хүндүс кээп эмненир оруннар бар. Чаа эмнелге тудуун дүргедедири чугула, ооң төлевилели амгы үеде эксперт хыналдазын эртип турар.
Туберкулезка удур профилактиктиг шинчилге ажылдарын 90 хуу күштелдирери чугула. Тус черлерниң чагыргаларының удуртукчулары комплекстиг флюорографтыг шинчилгелерни организастап, ук ажылга онза рольду ойнаар ужурлуг. Фтизиатр эмчилерниң ажылы дыка улуг дээрзи билдингир.
Аарыг кижилерни витаминниг аъш-чем аймаа-биле хандырар деткимче ажылдары ам-даа уламчылаар. Хүндүс кээп эмнедип турар 842 аарыг кижи аъш-чем аймаан ап турар. Аъш-чем талазы-биле деткимчени болгаш аарыг кижилерниң эмчи хайгааралының хуусаазын 3 чылга чедир узадыр. Ол дээрге шын эмнээшкин-биле экириир эң эвээш хуусаа-дыр.
ТР-ниң Чазааның парлалга албанының медээзинден А.ОНДАР белеткээн.
«Шын» №11 2025 чылдың март 27