Сергей Пюрбю аттыг улусчу чогаадылга бажыңынга Тыва дыл хүнүнге тураскааткан “Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” шуулган ноябрь 1-де болуп эрткен.
Шуулганның ажылынга тыва дыл болгаш чогаал башкылары, чогаалчылар, тыва дылдың база чогаалдың шинчилекчилери эртемденнер, өөредилге черлериниң студентилери болгаш сургуулдары, хөй-ниити организацияларының төлээлери, күүседикчи болгаш төлээлекчи эрге-чагыргаларның удуртукчулары болгаш ажылдакчылары киришкен.
Улусчу чогаадылга бажыңының ийиги каъдында фойеге Тываның гуманитарлыг болгаш тускай шинчилелдер институду, Тыва Республиканың Национал архиви “Тыва бижиктиң үндезиннери”, Тываның А.С. Пушкин аттыг Национал библиотеказы, Тываның Юрий Кюнзегеш аттыг ном үндүрер чери “Тыва чогаал” деп номнар болгаш тыва дыл биле чогаалга хамаарышкан материалдар делгелгезин организастаан. Делгелгеге салган номнарның аразында Тыва Арат Республика үезинде парлап үндүрген номнарның бар болганы делгелгениң көрүкчүлериниң улуг сонуургалын оттурган.
Юрий Кюнзегеш аттыг ном үндүрер чер номнар садыын организастаан. «Тыва алфавит», орус болгаш тыва дылда парлап үндүрген «Тувинские народные сказки», тывынгыр-сагынгыр, эрес-дидим солдат болгаш Пётр I хаан дугайында «Солдатские сказки» («Солдаттар дугайында») дээш өске-даа солун номнарны шуулганның киржикчилери садып ап турганнар.
Тыва дыл хүнүнге тураскааткан “Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” шуулганга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг киришкен. Тыва ниитилелдиң амыдыралында чугула хүн-биле холбаштыр шуулганның киржикчилеринге байырны чедирген.
“Хүндүлүг чаңгыс чер чурттугларым! Бодум хуумдан база Тыва Чазактың өмүнээзинден тыва дылывыстың хүнү-биле байыр чедирип тур мен! Чоннуң ёзу-чаңчылдарынга, төрээн дылынга сонуургалы бедип кел чыдарын хүн бүрү эскерип турар бис. Үндезин тыва культуравысты чаштарывыска өөредип, чон аразынга нептередип, национал хевивисти чоргаарал-биле кедип чор бис. Тыва дылдың айтырыгларын күрүне деңнелинге шиитпирлеп, төрээн дылды сайзырадырының күрүне программазын ажылдап кылгаш, ону боттандырарынга база төрээн дылынга чонувустуң сонуургалын бедидеринге Тыва дыл хүнүнүң ужур-дузазы кончуг улуг. Төрээн дылывыстың салым-чолу, сайзыралы дээш ам-даа демниг ажылдаарывысты күзедим” – деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.
Тыва дылды болгаш чогаалды хөгжүдеринге көскү үлүг-хуузун кииргеннерге Тываның Баштыңының Өөрүп четтириишкин бижиктерин болгаш Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.
Оларның аразында дараазында эштерни база шаңнаан.
Өөредилге шугумунга киирген улуг үлүг-хуузу дээш Тыва Республиканың национал школаны хөгжүдер институттуң тыва филология лабораториязының улуг методизи Лидия Ооржакка “Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы” деп атты тывыскан.
Тыва чогаалдың сайзыралынга киирген улуг үлүг-хуузу дээш Тываның күрүне университединиң Чечен чогаал музейиниң эргелекчизи, “Сорунза” чечен чогаал каттыжыышкынының удуртукчузу, Россияның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү Мария Күжүгетке “Тыва Республиканың улустуң чогаалчызы” атты тывыскан.
Сүт-Хөл кожууннуң Ооржак Түмен-Байыр аттыг Алдан-Маадыр ортумак ниити билиг школазының директору, тыва дыл болгаш чогаал башкызы Екатерина Ондарны “Шылгараңгай күш-ажыл дээш” медаль-биле шаңнаан.
Тыва чогаалды сайзырадырынга киирген көскү үлүү дээш Тываның Юрий Кюнзегеш аттыг ном үндүрер чериниң кол редактору, Тываның улустуң чогаалчызы Николай Кууларга Буян-Бадыргы орденниң үшкү чергезин тывыскан.
Тыва Республиканың Дээди Хуралының Даргазы Каң-оол Даваа “Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” шуулганның киржикчилеринге байыр чедирип, тыва дылды хөгжүдеринге көскү үлүүн кииргеннерге шаңнал-макталдарны тывыскан.
Эң эки чогаалдарның авторларынга акша шаңналдарын тывыскан. “Тергиин чогаал” деп номинацияга 100 муң рубль акша шаңналын Тываның улустуң чогаалчызы Эдуард Мижитке берген.
Тыва литератураның хөгжүлдезиниң, амгы байдалының дугайында илеткелдерни филология эртемнериниң кандидады У.А. Доңгак, Тываның чогаалчылар эвилелиниң баштаар чериниң даргазы, филология эртемнериниң кандидады С.С. Комбу, С. Пушкин аттыг национал библиотеканың директорунуң оралакчызы А.К. Аракчаа олар номчааннар.
“Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” шуулганның резолюциязын хүлээп алган.
Тываның уран чүүл мастерлериниң солун концерти-биле Тыва дыл хүнүнге тураскааткан шуулган доозулган.
Шаңгыр-оол Суваң.
Чингис СААЯНЫҢ тырттырган чуруктары.
