* * *
Көжегелей хүрээленген көк-көк даглар,
Оргу шөлүм, ногаан аргам, кидис ак өөм,
Көрүнчүк дег чайынныг хем, ак-көк дээрим –
Онза чараш Сагыызыным болдуңар.
Кадат сыңмас сүрүг малдаан кадарчылар,
Эртем-билиг меңээ берген башкыларым,
Каът-каът бажың туткан тудугжулар –
Эң-не ыдык Сүзүглелим болдуңар.
Артар-сыннар кырын дургаар эргип чорааш,
Артыш-шаанак чыдын ботка сиңирген мен.
Амыдырал кежиктерин амзап чорааш,
Алыр чүүлүм дөгерезин алган оол мен.
Бораң-сараң чурттавайн, алган чүүлүм
Боттуң шаанче эгидерин кызыдар мен.
1981
Александр ДАРЖАЙ,
Тываның улустуң чогаалчызы.
КИЖИ ХӨҢНҮ
Өөрүнчүг медээ-сөстү эккээр боор дээш,
Өрге кедээн сары ышкаш манап ордум.
Кежээликтей чедип келгеш, сөглээн сөзүң
Кестик-биле шанчывыткан ышкаш болду.
Кижи хөңнү – уян-чымчак, кудараачал.
Хилиң, торгу оон безин кадыг ышкаш.
Дүрген соккан чүрээм күжүр даажын дыңна:
Дүвүрээзин дүңгүрүн хап турганзыг-дыр.
Кады чурттап өскен эжиң эндээни-даа,
Кайда-чүде – өске черде өлүм-чидим,
Үер, хаттың, черниң шимчээн уржуктарын
Үргүлчү-ле сеткилге чоок хүлээп аар мен.
Өртемчейниң албатызы болганымда –
Өске кижи ажыг-шүжүү бодумнуу дег.
Владимир СЕРЕН-ООЛ,
ССРЭ-ниң чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү.
ЫНАК-ТЫР МЕН
Чайга, чаъска, күске, кышка,
Чаъска, харга, шуурган хатка,
Чаңнык-диңми, кызаңнаашка,
Ыржым дүнге, аяс хүнге
Ынак-тыр мен – аян тудайн.
Эзим, дагга, хову, шөлге,
Эрээн чүзүн, мал, аң, кушка,
Элезинге, малгаш, шыкка,
Ыргай, чашпан, чечектерге
Ынак-тыр мен – алгап чорууйн.
Эрткен өйге, келир үеэ,
Назы билбес ынакшылга,
Найыралга, актыг шынга,
Эки ырга, ээлдек сөске
Ынак-тыр мен – йөрээп чор мен.
Ынай чаштың ыызынга,
Ынак авам, сарыым кыска,
Чолдуг чаагай чуртталгамга,
Чонум сеңээ, чуртум сеңээ
Ынак-тыр мен – чүдүп чорууйн.
* * *
Ынак-тыр мен... Өртемчейде
Чүрээмге чоок, эргим төрел
Чүү-ле бар-дыр, сувуразын
Ырлап чор мен – ынак-тыр мен.
Чадаганның хылы ышкаш,
Шаа кээрге, ырым үстүр.
Ындынналган, “ынак мен” дээн
Ыдык сөзүм чурттап артсын.
Чамбы-дипке мөңге шагда
Салым-чолдуң кежиин оштаан,
Чаштың башкы кышкызы бооп,
Чаңгыланып чоруур болзун.
Шапкын хемниң шоору бооп,
Салгын-хаттың сыгыды бооп,
Чалгаан далай хөөмейи бооп,
Сагыш өөртүп чоруур болзун.
Эзир куштуң чалгынының
Эзиннелген сыгыт-ыры,
Хылыш бистиг селемениң
Кыңгырт кынныр даажы болзун.
Актыг шын дээш өлүп чыткан
Экер эрниң оожум, чоргаар
Эң-не сөөлгү човууру бооп
Артып калзын: “Ынак-тыр мен!”...
Антон ҮЕРЖАА,
Тываның комсомол шаңналының лауреады,
Россияның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү.
“Шын” №80 2024 чылдың октябрь 19