Кыштың башкы айының бир дугаар хүнүн ынчаар демдеглеп эгелээн төөгүзү улуг-ла ырак эвес. Бүгү делегейниң кадык камгалалының организациязының специалистери Джеймс Буннон биле Томас Неттерниң идип үндүрген саналы-биле 1988 чылдан тура демдеглеп эгелээн.
СПИД деп кончуг айыылдыг, өлүмнүг вирустуг халдавырлыг аарыгны Американың эртемденнери бир дугаарында 1981 чылдың июнь 5-те тып илереткен. Оон бээр 40 чыл эрткен-даа болза, ам-даа аарыгны тиилеп алыр арга болдунмайн турар. Бо коргунчуг халдавырлыг аарыгдан аарывазының кара чаңгыс аргазы – кижи бүрүзү аңаа удур баш бурунгаар камгаланырының хемчеглерин шыңгыы сагыыры, үе-шаанда эмчи шинчилелин эртип ап турары хамааржыр.
СПИД-ке удур демиселдиң сүлде демдээ – кызыл лента чонга шагда-ла таныттынгыр болу берген. Россияда болгаш бүгү делегейде амгы үеде бо аарыгның дүрген нептереп турары – эң-не нарын айтырыгларның бирээзи болуп артпышаан. Чүге дээрге бир хүнде-ле делегейде 100 аарыг кижи немежип турар.
Тывада байдалды алгаш көөрге, өөрүнчүг чүү-даа чок. Амгы үеде республика девискээринде 251 кижи бо халдавырлыг аарыгдан аарып турар. 52 чаш уруг аарыг авалардан төрүттүнген. Диспансерлиг эмнээшкинге турган 38 уругну даңзыдан ужулган, 14 чашты ам-даа хайгааралда алган.
Бо аарыгны эге чадазында илередири-биле республиканың эмчилери 10 ай дургузунда 101188 кижиге шинчилгени чоруткан. Оларның иштинде 383 наркотиктиг бүдүмелдер ажыглаар улустуң аразындан бир кижиде-ле аарыгның вирустары илерээн.
Тывада бо аарыгдан 47 кижи чок болган, 182 кижи республикадан дашкаар чурттап чоруй барган-даа болза, 137 кижи республикаже көжүп чедип келген.
Сорунза Монгуш.
Чурукту интернеттен алган.