Бии-Хем кожуунда билдингир, ат-сураглыг кижилерниң бирээзи — Василий Маады. Ооң өскен-төрээн чурту Бии-Хемниң Сушь суур. Ада-иези, төрел угу черле Сушь, Хүт ол ынчаар чурттап, амыдырап чорааннар.
Василий Давааевичиниң баштайгы школачы чылдары Сушь ортумак школазынга эгелээн. Эге класстан тура эки өөредилгелиг, чурумнуг, идепкейлиг турган. Бирги класстан сески класска чедир клазының даргазы болуп чораан. Оон 9–10 класстарны Туранның 2 дугаар школазынга өөренгеш, дооскан. Аңаа база-ла клазының, школазының комсомол секретары турган.
Школазын дооскаш, Бии-Хемге райком комсомолга ажылдааш, Коммунистиг партияның кежигүнү болуп, партияның Дээди школазынга өөренгеш, ону чедиишкинниг дооскаш, райком партия черинге хөй чылдарда ажылдаан. Ол-ла үеде Тываның күрүне университединиң география салбырын бот-өөредилге-биле доозуп алган. Оон Өөк ортумак школазынга география башкылап, үш чыл ажыг ажылдап турда, ук школаның директорунга томуйлаан. Директорлавышаан, география кичээлдерин база эрттирип турган.
Өөреникчилерин эртем-билигге чедирер дээш, кызып чоруур башкы кижиниң ажылы кончуг чымыштыг болгай. Василий Давааевич коллективи-биле чаңгыс аай үзел-бодалдыг, өөреникчилерни, башкыларны хаара тудуп, ажылын эки билир удуртукчу. Ынчангаш үре-түңнелдиг, эки ажылы-биле школаның ажыл-чорудулгазын ол экижидип шыдаан. Башкылар коллективин шын углап-баштап чораан, даанган ажылынга бердинген ээ-харыысалгалыг ёзулуг удуртукчу.
Башкы школага болуп турган хөй хемчеглерге дөгерезинге киржип, оон эртсе, суурнуң хөй-ниити амыдыралындан база чыда калбас аажок идепкейжи кижи.
Туранның Абакан ажар улуг трасса оруунуң оң талазында субурган бараалгап турар. Ону тудуп тургузарынга Василий Давааевичиниң үлүг-хуузу хөй. Ол субурганы тудуп кылырынга ачазының изин изээн башкы уруу Урана Васильевна база оолдары Мерген, Сергей, дөргүл-төрелдери болгаш чаңгыс чер чурттуглары шупту дузалажып киришкен. Ону доозарынга чедир удуртуп-баштап турган буянныг, хүндүлүг киживис база-ла Василий Давааевич болгай.
Хоочун башкы амгы үеде хүндүлүг дыштанылгада-даа болза, аныяк башкыларга дузалажып чоруур дагдыныкчызы. Ам олар улуг башкызын утпайн сактып, аңаа мөгейип чоруурлар.
Василий Давааевичиниң ырлаары-даа аажок кижи. Ол тыва национал идик-хевин кедипкеш, концерттерге бо-ла киржир. Туранның Культура бажыңынга, кожууннарга, Минусинск, Абакан хоорайларга болгулаан хоочуннарның концерттеринге Василий Давааевич чаңгыстың ырын күүседип-даа турду.
Күш-ажылдың хоочуну, Улус өөредилгезиниң тергиини, Бии-Хем кожууннуң хүндүлүг чурттакчызы Василий Давааевич Маадының кады ажылдап чораан башкылары, өөредип доостурган хөй-хөй өөреникчилери чылдар шуужуп эрте-даа берзе, ынак башкызын утпааннар, үргүлчү ужуражып чоруурлар.
Светлана ЛАПЧАА.
Бии-Хем кожуун, Туран хоорай.
“Шын” №10 2025 чылдың март 20