Чон аразында кандыг-даа кадыг бергеге торулбас, бажының дүгү көгерип, акшый-даа берген болза, ишти-хөңнү аныяк, хөглүг-баштак чаңын салбас, амыдыралга быжыг туруштуг кижилер чоруур. Оларның бирээзи Ольга Кыргысовна Дамдын. Кандыг-даа ажылды сегирип алганда, ол эчизинге чедирбээн шаанда, сагыжы амыравас.
Кызыл хоорай чагыргазының грантызын ойнадып алгаш, хоорайның хоочуннар эвилелиниң даргазы, ТР-ниң алдарлыг ажылдакчызы Ольга Дамдын эштери-биле, бир-ле дугаарында хоорайда септеп ап болгу дег оран-сава дилеп эгелээннер. Үр шилилгениң соонда найысылалда Ленин кудумчузунуң 12 дугаар бажыңының подвалын шилип алган. Кандыг-даа болза, боттары аңгы оран-савалыг болурун хоочуннар шагдан бээр-ле күзеп, бодап турганнар. Амгы үеде Кызылда 13 уран чүүл бөлүктери тургустунган, доктаамал ажылдап турар. Барык 30 чыл чоокшулап турар “60 хардан өрү” деп ансабль Любовь Настыковна Биче-оолдуң удуртуп турары “Энелер” ансамбли. Чонга уран-талантызын бараалгадыр дээш кырыырын уттупканнар. “Хоть седой, да молодой”, “Амырактың чечээ”, “Хоочуннар”-удуртукчузу Чечек Монгуш, “Хөгжүмчү”-удуртукчузу Валентина Ондар, чазаавыстың даргазының авазы Анай Балчыровнаның тургузуп алганы “Салгын” бөлүү. Ол бөлүкте Дээди хуралдың депутады Олег Сарыглар тудуш кады ажылдап турар, болгаш оон-даа өске. Ында кандыг уран чүүлге салым-чаяанныг кижилер чок дээр силер. Полина Белектейевна аргыттынар уран-шеверлернииң “Челээш” бөлгүмүн тургузуп алган. Чон мурнунга бараан болуп кедер хевин кижи бүрүзү боду аргып алган. Кижи билбес, чаңгыс аргыттынары безин он ажыг хевирлерге чарлыр. Бодунуң кызымаа-биле ол мастер-класстар (кичээлдер) эрттирип республиканың барык бүгү кожууунарында бөлгүмнерлиг. Найысылалга болуп турар бүгү-ле байырлалдарга кээп киржир, ону каастаар, байырымныг шинчи киирер улус база-ла бо-хоочуннарвыс. Чым дээнинден чыда калбас дээр ийикпе, киржип көрүңер дээрге, олар черле чажам дивес. “Хөглүг старттар”, “Хлеб байырлалы”, “Маадыр иелер”, хоорайда чурттап турар улуг назылыг кырганнарга, Республиканың интернат-бажыңынга концерттер дээш эрттирип турган хемчеглерин санап четпес. Бо бүгү дээш олар акша-шалың-даа албайн турар, арыг сеткилинден кылып турарлар. Чүге дээрге, оларны ниитилел бодунуң үезинде ынчаар кижизидип каан. Октябрят, пионер, комсомол- бо чадаларны олар шуптузун эрткен. Буян кылып, кижилерге өөрүшкү шаңнаары—хоочуннарның ханында.
Ынчалза-даа оларның чыглып, репетиция болгаш өске-даа культура-массалыг хемчеглер эрттирер чери мынчага чедир чок. Ынчангаш ойнадып алганы грант-акшазы хоочуннарга тынар агаар дег херек турган. Ол дээш Ольга Кыргысовнаның сеткили кымдан артык аарып турган. Хоорайда дилээрге чөпшээреп-ле турар оран-сава бүрүзүн олар кезип каапкан. Профсоюз бажыңы, Пенсия фондунуң подвалы, Тыва Төп, Туризм Бажыңы...мэрияга хамааржыр Артцентр “Найысылал” клувунуң техничказының хыйланып кээринден муңгарааш, ынаар база барбайн барганнар. Кандыг-чүү-даа болза, баш кырынга боттуң чаглаа херек дээш, караңгы, өртең кара ханаларлыг, бок долдур чыглы берген Ленина 12-де бажыңның подвалын арыглап септеп кирипкеннери бо.
Ольга Кыргысовнаның карак кызыл ажылы халас барбаан, 2021 чылдың январь 23-те, ам-на караңгы подвал чылыг, чырык иштинде стол, сандайларлыг- ол бүгүнү диленип тыптынып алган, ёзулуг ордуже хуула берген. Ийи залдыг, бирээзинде теннис столу салып каан. Ону Кыргысовнаның оглу белекке берген. Тон азар аскыны өске оглу берген. Туалет, хол чуптар чер бар. Кысказы-биле, өргээ бар.
Хоорайда ады-сураа алгый берген
Хоочуннар чөвүлели бөгүн мында,
Багай эвес ордуга чедингенин
Байырлаар дээш лентаны кезип туру!
Байырлалга спонсорлар Кызыл хоорайның мэри Карим Байлак-оолович кызыл кожааны кескен, күш-ажыл сайыды Сайдаш Викторович Монгуш база келген. РСФСР-ниң Улус өөредилгезиниң тергиини, ТР-ниң Өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы Валентина Тоорукпааевна Ондар йөрээл сөзүн сөглеп 5 муң рубльди өргээн. Күш-ажылдың хоочуну Лидия Херлииевна Ондар библиотека кылыр номнар бээр болган. Буянныг сеткилдиг бай кижилер черле тыпты бээр, септээр болза, ам бир зал бар. Далайга дамды дуза, демниг сааскан теве тудуп чиир деп тыва улустуң үлегер чугаазы бар.
Ыры чок байырлал каяа турар, хоочуннарның чаа өргээзинге Сергей Пюрбюнүң сөзүнге Данзын Кертик-оолдуң бижээни “Уттундурбас чалыы назын” деп ырны Оюн Н.Т. база Монгуш Ч.С. олар күүсеткен. Куттулган аялгадан сагыш-сеткил сергеп турган.
Владимир Ооржак.
