Мөңгүн-Тайга кожуун Тываның эң-не ырак-узак болгаш чедери берге кожууннарының бирээзи. Ол кожууннуң эмнелге албан черлеринге сөөлгү чылдарда эмчиниң тускай дериг-херекселдерин чаартып көрбээн.
Бо чылдың август төнчүзүнде Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Мөңгүн-Тайга кожуунга ажыл-агыйжы сургакчылаашкынны кылган. Ынчан дарга кожууннуң социал албан черлеринге, ылаңгыя эмнелгелеринге чедип, ниити байдал-биле таныжып көрген. Ол үеде кожууннуң төп эмнелгезиниң рентген-лаборантызы Шолбан Доржу республиканың удуртукчузундан флюорограф (ФГ) аппаратты чаартып бээрин дилээн.
Шынап-ла, ырак-узак кожуунда совет үеден бээр чаарттынмаан, эрги, ажылдаар-ажылдавас кара чаңгыс ФГ-аппарат турган. Ону көргеш, дарый чаартыр үези келген дээрзин Владислав Ховалыг чугаалап, чаа технология ёзугаар кылдынган ФГ-аппаратты дарый саткаш, кыдыг-кызыгаарда кожуун эмнелгезинде салыр даалганы хрыысалгалыг оралакчыларынга дааскан турган.
Кадыг-бергеге өөренген, шыдамык мөңгүн-тайгажылар аазаанын чедир күүсетпес даргаларның чежезин-даа көрген болгаш, бо айтырыг дораан бүде бээр дээрзинге шала чигзинип турганнар. Ынча дидиң бе дээн ышкаш, үр-даа болбаанда, амгы үеге дүүштүр кылдынган, чурагайлыг (цифровой) дижиривис чаа хевирниң «ПроСкан-7000» деп ФГ-аппаратты кожууннуң төп эмнелгезинде тургузупкан. Ону садып алыр акша-хөреңгини Владислав Ховалыг бо чайын Москвага эки үре-түңнелдиг ажыл-агыйжы сургакчылаашкынны кылгаш, федералдыг төптен 1,5 млдр рубль деткимчени республикага бээр кылдыр чедип алган. Ол түңден аңгылаан акша-биле шак мындыг, чонга чугула эмчиниң дериг-херекселин Владислав Ховалыгның даалгазы ёзугаар ТР-ниң Кадык камгалал яамызы саткаш, ыраккы кожуунга салганын чон бедии-биле үнелээн. Республиканың хөй чурттакчыларының шилилгези-биле соңгуттурган дарга бөдүүн чонунче кончуг кичээнгейлиг, сөглээн сөзүн, шынап-ла, ээлеп билир-дир дээрзинге мөңгүн-тайгажылар бүзүрээннер.
Чаа ФГ-аппараттың тырттырары кончуг шынарлыг болурундан аңгыда, кижиниң кадыынга улуг айыыл көргүспес, херелдениишкини эвээш болуп турар. Оон аңгыда, ол дериг-херексел-биле ажылдаар эмчилерниң кадыынга айыыл тургуспазы-биле көрдүнген камгалал кабиназы база эптиг кылдынган. Херелдениишкинден шак ындыг бедик камгалалдыг ФГ-аппарат салган өрээлге, өске өрээлге эвес, рентген-лаборант хостуг ажылдаар аргалыг болур. Чаа хевирниң бо дериг-херексели өкпе аарыы болгаш янзы-бүрү ыжыктарны эге чадазында-ла илередиптер шынарлыг. Кыдыг-кызыгаар черде турар кожуннуң чонунга үе-шаанда аарыгларны тода илередип, ылаңгыя кижиниң амы-тынынга айыыл тургузуп болгу дег аарыгларны тодараткаш, эге чадазында ону эмнээри-биле шынарлыг эмчи дузазын чедиреринге кончуг дузалыг болуп турар.
ТР-ниң Чазак Даргазы Владислав Ховалыгның агаар-бойдузу шириин кожууннуң чурттакчыларының кадыынче улуг кичээнгейни салып, бөдүүн чон дээш ажылдап турары көскү дээрзин эмчилер болгаш чон үнелээн.
К.МОНГУШ белеткээн.
