“Шынның” аалчылары, сайгарлыкчы өг-бүле Эртине, Саяна Кара-оолдар
Аныяктар аразында кончуг-даа эрес-кежээ, боттарының ажыл-агыйын бут кырында тургузуп алган ажылдап чоруур өг-бүлелер бар. Мындыг үлегерлиг өг-бүлелерге Эртине Хомушкуевич, Саяна Вячеславовна Кара-оолдар дорт-ла хамааржыр. Солуннуң бо үндүрүлгезинде найысылалда “Саянторг” бүдүрүлгезиниң ээлери, сайгарлыкчы өг-бүлениң ажыл-ижин номчукчуларга таныштырдывыс:
– Саяна Вячеславовна, амгы үеде кылып турар ажыл-чорудулгаңарны чугаалап көрүңерем?
– 2012 чылдан амгы үеге чедир аъш-чем садып, сайгарлып ажылдап келген бис. Ажыл-агыйывысты калбартып, 2 чыл бурунгаар хлеб быжырар бүдүрүлге тургузуп, далган-биле кылыгларны быжырып эгелээн бис. Бүдүрүлгеге дүне, хүндүс ажылдаары-биле ийи ээлчегде 14 кижини хаара туткан. Шупту кызымаккай, ажылгыр, пенсия назыны чоокшулаан ажылчыннарывыс-даа, аныяктар-даа бар. Мында кол-ла ажылывыс – далган-биле аңгы-аңгы аъш-чемни быжырар, хлеб, батоннар, торттар, пирожное, булочкалар, гномик, кадырган хлебтер дээш оон-даа өске. Шалыңнарын неделя санында санап берип турар бис. Аныяк уругларның бирээзин кондитер талазынга өөредип алдывыс, боду ол талазы-биле сонуургалдыг кижи болду.
– Барааннарны кайнаар үндүр садып турар силер?
– А бүдүрүп турар барааннарывысты боттарывыстың садыгларывыс Востокта “Күзелче” дажыыр, оон Башня кезээнге хөлезилеп келген садыглыг турган бис, бо хамчык аарыының үезинде ээлери дедир ап алганнар. Ынчангаш мында немелде садыг төвү тудуп алдывыс, маңаа, бо бүдүрүлгениң бир талазынга садыгга делгеп, саарар. Оон ыңай хоорайда болгаш кожууннарда улуг садыг төптери-биле база дугуржулгалыг бис, оларның садыгларынче бистиң оолдар дажып турарлар.
– Биче бүдүрүлге 2018 чылда тургустунган болза, чүгле ийи чыл эрткен-дир, бо дериг-херекселди боттарыңар садып алган силер бе, азы күрүнеден деткимче-биле бе, Саяна Вячеславовна?
– Ийе, шын айтырыг-дыр, хлеб быжырар бүдүрүлге үр болбаан, а аңаа дериг-херекселдиң чамдыызын боттарывыс саткан бис. Оон ыңай мындыг, 2019 чылда ТР-ниң Экономика яамызы мөөрей чарлаптарга, аңаа чедиишкинниг киржип, эки түңнелдиг болдувус. Бир миллион ийи чүс муң өртектиг хлеб быжырар херекселдиң чартык өртээн Экономика яамызы төлеп берген, а 600 муңну боттарывыс төледивис. Сайгарлыкчыларны мынчаар деткип турарынга өөрүп четтирер-дир бис. Бо херекселге хлебти хөйү-биле болгаш бир шак дургузунда быжырыптар. Далган дажыыр, изиг хлеб быжырып, уштурда, шыырак оолдар херек чорду, ынчангаш бо ажылда оолдарны хаара туткан бис. Яамының садып берген херекселин тургузуп алгаш, амырадывыс, ооң мурнунда шупту ажылды хол-биле кылып турган болза, ам магалыг апарган.
– Ындыг болза, ам черле мөөрейлер удаа-дараа болу бээр боор, аңаа киржир деп бодап тур силер бе?
– Ынчанмайн канчаар, ам кажан чарлаар ирги харын, күзелдиивис-биле манап турар бис. Чүге дизе, күрүне база деткиир чорду, чижээ, чартык өртээн төлежип бээр дээрге, сайгарлып турарларга ол эки-дир. Оюн-баштак-биле чугаалаар болза, чамдык улуска каас-шиник машина, коттедж бажыңнар херек болза, а бистер бүдүрүлгевисти чаа херексел-биле дериирин кызыдар бис. Чамдык херекселдеривисти чээли акша алгаш, саткылаан бис. Мындыг ажыл кылырда, кончуг кызымаккай боорда, бурунгаар чүткүдүп чорза эки. А хлебти чүге быжырып эгелээн бис дээрге, 2010 чылда-ла өөм ээзи Эртине аъш-чем садар ажылды ынчан-на эгелээн турган. Садыгларывыска хлебти ынчан өске пекарнялардан (Шатохинден) ап турган бис. Ынчан санап олурарымга, хлебти дыка алыр болуп турар, оон булочка, батон, торт, пирожноени база. Ам черле боттарывыс быжырып эгелээр болзувусса ажырбас хире-дир дээш, туткаш кылып кирипкен бис. Ынчалдыр-ла биче бүдүрүлгени тургузуп алдывыс.
– Далган болгаш оон өске-даа барааннарны кайыын садып ап турар силер, Кызылдан бе?
– Хереглел барааннарын болгаш далганны Минусинскиден садып алыр бис, боттарывыстың машиналарывыс бар. Соңгаар ажып, барааннаар чордувус. Айда чаңгыс катап далганны көвүдедир эккеп алырывыска чедер чорду. Дөрт чолаачылыг бис, ажыл-агый дээнде кызымак оолдар чүве. Өөм ээзи боду программист болгаш, чижээ, садыгларывыс чаңгыс четкилиг, шуптузун оон көрүп олурар, садыг төптерин дамчыштыр бараан чагыырда дээш, программалар тургузуп алырын дыка эки билир.
– А Эртине Хомушкуевич, сайгарлыр мурнунда каяа ажылдап турган силер?
– Мен Пенсия фондузунга программистеп ажылдап турган мен. Оон 10 чыл бурунгаар ТР-ниң Күш-ажыл яамызынга программа тургузары-биле бөлүк программистерни удуртуп ажылдааш, республикага чаа программаны кылган бис. Чижээ, программалар аңгы-аңгы болур, Күш-ажыл яамызының интернет четкизин дамчыштыр республика иштинге ажылдаар программазын кылган бис, оон удуртукчулары солчу бээрге, ол кончуг эптиг программаны ап каапкан, бистер база тарап, аңгы башка ажылдап чоруй барган бис. Амгы үеде көңгүс бөдүүн программа-биле ажылдап турар чорду, эштерим-биле чугаалажырымга... Мен-даа ооң соонда аъш-чем садыы ажыдып алгаш, амга чедир сайгарлып чор мен. Ол садыгларга немей, биче бүдүрүлгени тургузуп алганывысты өөм ишти чугаалады. Ангар бульвары 1-де турар бо дөрбелчин черни садып алгаш, мында-ла туттунуп алгаш, биче бүдүрүлгевисти, садыывысты ажылдадып, боттарывыс-ла мынчаар ажылдап чор бис. Ам-даа немей кылыр ажылдар бар, база чарыгдал хөй үнер, чүгле боттан кончуг хамааржыр деп бодаар мен.
– Өг-бүлеңер дугайында база таныштырып көрүңерем, Саяна Вячеславовна.
– Кайывыс-даа, хөй уругларлыг өг-бүлеге өскен бис. Ада-иевис ажыл-агыйывыска дузазын көргүзүп чоруурлар. Ийи уруувус Кызылдың дугаары 7 школазының өөреникчилери, бичиизи 35 дугаар уруглар садында барып турар. Улуг уругларывыс бистиң чай чок ажылывысты билирлер, кырган-авалары, кырган-ачазы база карактажып турар. Боттарывыс 35 харлыг бис, сайгарлыр ажылды 10 чыл бурунгаар-ла эгелээш, бөгүнге дээр салдынмайн, ажылдап тур бис. Биче бүдүрүлгени ам-даа улгаттырар планнывыс база бар, чоорту черле кылып алыр боор бис, ажыл-агыйывысты кысказы-биле таныштырарга мындыг, аныяк тургаш-ла сайгарлып келген. Оон ыңай хаваннар база азырап турар бис, ада-иевис дузалажып турар, кезээде-ле ээ көрнүп, чылыг чагыг-сүмелиг ава-ачавыска болгаш кады төрээннеривиске мөгейип чоруур бис.
Ася Түлүш.
