Ам база катап кудумчу аргыжылгазының дугайында чугаалажыр-дыр бис. Чүге дээрге ук айтырыг ам-даа чидиг болгаш ажык хевээр артпышаан. Доктаамнарга автобустар манап, дүрген чанар азы дүрген-не ажылга чедип алыр дээш, баскылашкан кижилер. 38 дугаарлыг маршруттуң төнчү доктаамынга даң бажында келирге кезээде кижи дыка хөй, а хөлге шуут чок болур. Ажыл-хожулче далашкаш 17, 1а, 3 дугаарлыг өске маршруттарның доктаамнарынче халчып-ла каар бис. А кежээ ажыл соонда чанар дээш, “Почта”доктаамынга келирге кижи бажы кизирт, а автобустар чок болур азы чок болза, пассажирлер долу болганындан, турбайн эртип-ле турар.
Бир эвес хоорай иштинде чурттап турар улус болза, бир доктаамдан өскезинче чүгүржүп болбайн канчаар, ынчалза-даа Ыраккы Каа-Хемче, оң, солагай талакы дачаларже, Спутникче дээн ышкаш төптен элээн ырак черлерже чадаг кылаштаары канчап-даа болдунмас.
А кежээ, ажыл шагының соонда “Почта” доктаамынга автобустарны, Газельдерни шак чыгыы-даа манаар бис. Келген-не хөлге шыгырт долу, чамдыкта тура-даа дүшпейн халдып эрте бээр. Чылыгда манап болгай-ла, ынчалза-даа кижиниң үе-шагы харааданчыг. Чамдык кежээлерде, 22 шак чедип турда бажыңга калгып чанып кээр мен. Талыгырда ырак черге дүшкеш, чадаг кылаштап олурда-ла, шак ынчаар орайтай бээр.
Газельде 13-14 олут бар, ынчалза-даа пассажирлер 40 чедир тырлып кире бээр. Ынчаар сыңмарлажып чорааш, улуг-биче, ижинниг-сааттыг, чаш уруг туткан улуска олут чайлап бээр дээн ышкаш чаагай чаңчылдар-даа уттундурар. Чудурук сыңмас черге арай боорда сыңмарлажып чорааш, олудуңну чайлап бээр күзел бар-даа болза, ол шуут болдунмас. Амгы бо хамчык аарыг чоруп турар үеде суг болза, кандыг-даа социал дистанция сагыттынмас. Ажыл шагының соонда дүрген чаныксаан, ажы-төлүнче далашкан улус социал дистанция дугайында каяа сактып чоруур боор. Масканы кедип-даа алырга, ынчаар сыңмарлажып чорда, аарыг өөскүп турбайн канчаар.
Бир катап Газельге олуруптарымга, олуттар шуут шыгырт долу. Дараазында доктаамга долу чүвени көре тура-ла өөренген аайы-биле улус сыңмарлажып киргилеп келди. Халдып үнүптүвүс. Хөй кижи аразындан бир аныяк уруг: «Таптыг халды, токпактар чүдүрүп алган эвес сен! Арай деп туттунуп чоруур улус-тур бис» – дээш, чолаачыже хорадап эгелээн. Чолаачы машиназын доктаадыпкаш, «Бо дээрге мээң хууда машинам-дыр. Бир эвес таарзынмас болзуңза, дүже бер, дуңмам. Чедер чериңге тамчыктыг чедип алыксап турар кижи таксиден чалап албас сен. Шыдаар болзуңза, бодуң машинаң-биле аргыжып турар болзуңза эки-дир» – дээн. Газель иштинде хөй улустуң аразындан кым-даа чүнү-даа ыыттавады. «Шыдавас болгаш сыңмарлажып, хилинчектенип чоруурум ол бе?» – деп, кижи бүрүзү бодаан чадавас. Газельге олурары түренчиг, а хүннүң-не таксиге олурары – балдырга үзер. Таксиге олурар азы хууда машиназынга аргыжар харык чок улус кудумчу автобузунга тырлып чорбайн канчаар. Ажыы-биле чугаалаар болза, хоорай иштинге аргыжылга айтырыы бөдүүн чонга чидиг болуп артпышаан, а «шыдаар» улуска ол шагда-ла чидиг айырыг эвес апарган.
Чоокта чаа “Тува-24” телеканалдың үндүргени теле-репортажында Кызыл хоорайның чагыргазының парлалга албанының ажылдакчызы Сайзаана Монгуштуң тайылбырлааны-биле алырга, чүгле хоорай иштинде аргыжылга айтырыын ук чагырга чери харыылаар, а Ыраккы Каа-Хемче пассажирлер сөөртүп турар 1а, 30а, 3, 15, 38 дээн ышкаш маршруттарны ТР-ниң Орук-транспорт яамызы харыылаар. Ол-ла репортажта ТР-ниң орук-транспорт сайыдының оралакчызы Соңгулда Майынды:
– ... Хоорай биле Ыраккы Каа-Хем аразынга аргыжылга чорудары-биле хууда сайгарлыкчылар яамы-биле тускай керээ чарып алгаш, ажылдап турар. Керээде бижиттингени болза, хууда сайгарлыкчылар айыткан шак езугаар доктаамал ажылдаар ужурлуг. Чардынган керээге бир эвес хуу сайгарлыкчы хажыдыышкыннарлыг ажылдап турар болза, ТР-ниң Орук-транспорт яамызы керээни соксадып болур дугайында чүүлдү немей киирер ажылдар кидин-түлүк чоруп турар – деп чугаалаан.
Хоорайның 38 дугаарлыг маршрудунуң чолаачызындан “Чүге орта таптыг ажылдавас силер, бригадаңарда каш машина барыл?” дээн айтырыымга ол мынчаар харыылады:
– Бис 5 бригада 4 аңгы (30а, 38, 1а, 9 маршруттар) маршрутта халдып турар бис. 4 бригада ажылдап турда, бирээзи дыштанып хүнзээр. Бригада бүрүзүнде 30 хире машина бар. Бистиң аравыста чолаачылар-даа, сайгарлыкчылар-даа бар. Чамдык машиналар дыштаныр хүннерде боттарының хууда херээн кылып алыр дээш, ажылдап үнмейн баар. Беш дугаар бригадавыста машиналар көңгүс эвээш. Ынчангаш чамдык хүннерде маршруттар эвээш боор. Черле чок машинаны канчаар деп. Ооң кадында КАИ ажылдакчылары база доскаш туруптар-дыр. Чамдык чолаачылар шагдаалар дозуп эгелээрге-ле ажылдавайн, маршруттан дүшкүлеп каар. Бисти, чон аргыштырып чадап чоруур улусту дозарга чүү боор. Артык пассажирлер албан турар. Олуттарга өй пассажирлер алыр дээрге машиналар чедишпес болганындан чон база хилинчектенир, бодувус база өөделиг акша ажылдап албайн баар-дыр бис. Машинаның-даа, чолаачының-даа документ-саавыры эки турда-ла, артык пассажир дээш торгаал төлээр бис. Ынчап кээрге, ай санында үндүрүг база төлээр, торгаал база төлээр, мындыг улус-тур бис.
Дараазында ОШАЧКИ-ниң парлалга албанының медеглээни-биле алырга, сөөлгү чартык чылда хоорайның кудумчу автобустарынга хыналдаларны чоруткан түңнелдери-биле алырга, ниитизи-биле 1161 хажыдыышкыннар болган. Оларның аразында эзирик чорааш, чолаачылаар эргелиг документизи чок чораан, чолаачының хөй кижи сөөртүр тускай чөпшээрел документизи чок азы машинаның пассажирлер сөөртүрүнге тускай чөпшээрел бижии чок таварылгада дээш чылдагааннары аңгы-аңгы.
Ажыл шагының соонда, доктаамга турган чон-биле чугаалаштым.
Алексей Хертек:
– Шаандагы ышкаш улуг гармошка автобустар болза, дыка эки болур ийик. Доктаамга дүжүрер, орук дургаар туруп чорбас. Олуттар-даа көвей, турар чери-даа делгем, хостуг. Өртээ база чиик. Улуг автобустар турар болза эки деп бодаар мен. Эртенги, кежээки үелерде аразын 5-8 минутага бадылаар, ол үеде КАИ ажылдакчылары автобустарны доктаадып, хынап турбас болза эки.
Алена Маады:
– Элегес-Аксы, Сукпак, солагай талакы дача, Кызыл, Ыраккы болгаш Чоокку Каа-Хем аразынга улуг автобус азы электричка чоруп турган болза ...
Адыг-оол Күжүгет:
– Газельдерни шуптузун дүжүргеш, орнунга улуг автобустар кылып каар болза. Өртээн каш-даа кылып алгай аан, Газельге ыргайып алгаш чоруурунуң орнунга автобуска хостуг туруп чораай бис.
Чечек Монгуш:
– Шупту билир бис, Газель үргүлчү долу боор. Хоойлу-дүрүм сагылгазының дугайында чугаалаан ажыы чок. Чүге дээрге ол шупту хажыттынып турар. Чамдык пассажирлер долу Газельче кире бергеш, сактырга-ла, оларны күш-биле киир соп алган дег хорадаар. Бичии орайтай бергенде, хоорайның бир ужундан өске ужунче четкеш келири шуут болдунмас. Бо эртен база сыңмарлажыптым, 2 Газель эмин эртир долу болганындан турбайн-даа эрте берди. Газельдер керээзинде айыткан шагынга чедир ажылдаар болза эки. Оода-ла 21 шакка чедир ажылдаан болза... Акша-хөреңгилиг, хууда машиналыг улусту магадаар-дыр мен.
ТҮҢНЕЛ СӨС:
Сөөлгү үеде делегейде хамчык аарыг өөскээнин шупту билир бис. Ылаңгыя бо үеде кудумчу автобустарынга хамаарыштыр, ол ышкаш хоорай иштинде аргыжылга айтырыы ам-даа чидиг болуп артпышаан.
Чоннуң кижизиг, чурумнуг болуру азы хуу сайгарлыкчыларның керээде айытканы езугаар, бердинген ажылдаары херек бе? Азы хөй автобустар-биле хоорайны хандырар азы КАИ ажылдакчыларын солгарадыр бе?
Төлээ бүрүзүнүң бодалдарын дыңнааш, тывызыктың баажызы кайда ирги деп бодап артым.
Айдың ОНДАР.
#Социаладыр #Кызылхоораймэриязы #Пассажирлераргыжылгазы #Тыва #Тува #Тувамедиагрупп #Тывадыл #Тывамедээ #Tuva #Shyntuva
