Россияда хөй чаш уругларның төрүттүнүп турары-биле мурнуку черлерниң бирээзин Тыва ам-даа ээжелеп чоруур. Ынчангаш хуу сайгарлыкчы Алдынай Норбунуң «Ава-Мама» деп садыының продукциязы үргүлчү херек болуп чоруур.
– Бо каш айлар дургузунда чүгле өөм ээзиниң шалыңы-биле чурттап турдувус. Даарааш, садып турар продукциявыстың орулгазын бүдүрүлгевисти улгаттырып алыр дээш, чыып турар бис. Тыва Республиканың сайгарлыкчы чорукту деткиир фондузунуң биске берген 800 муң рубль чиигелделиг чээлизиниң ачызында база бир чаа брендини ажыдып алдывыс. Эр болгаш херээжен улуска идик-хеп даараарынга херек дериг-херекселди садып алгаш, мастерлерни өөредип алдывыс. – деп, Алдынай Геннадьевна эки медээзин «Тувинская правда» солуннуң корреспондентизи-биле үлешкен.
Найысылалдың «Дом Быта» бажыңының дааранылга цегинде арга-дуржулгалыг дөрт ус-шевер ажылдап турар. Удавас ие болур улустуң, чаш уруг эмзирер аваларның хептерин (бандаж, бюстгальтер, трусы, топ), иштики хептерни, удуур болгаш дыштаныр үезинде кедер хептерни (сорочка, пижама, божуур бажыңга кедер комплектилер), иштиг улуска сыртыктарны, колготкаларны, божуур бажыңче ап алыр сумкаларны, чаа төрүттүнген уругларны эмнелгеден үндүрерде ажыглаар (чөргек, чоорган, бөрт, идик-хеп) комплектилерни болгаш оон-даа өске чүүлдерни олар даарап турар. Ооң мурнунда барааннарның хөй кезиин садып ап турган болза, ам шупту продукциязын боттары даарап бүдүреринге идегеп турарлар. Доктаамал келир садып алыкчыларынга эки чиигелде бээр бонус системазын ажыглап шиңгээдип алган, чаа барааннар дугайында медээни оларга дораан дыңнадып турар.
– Онлайн садыглаашкын бисте амдыызында шоолуг эвес-даа болза, продукциявысты мөөңү-биле өске садыгларга бээр ажылывыс шуудай берген – деп, сайгарлыкчы чугаалаан.
Оон аңгыда франшиза – өске брендиниң ады-биле бизнес чорудары болгаш өске компанияның бизнес-моделин ажыглаар эргени шиңгээдип эгелээннер. Бизнестиң стратегиязының эге билиглерин база ТР-ниң сайгарлыкчы чорукту деткиир фондузунга өөренип алганнар. Боттарының бараанының демдээн база ол-ла фонд таварыштыр бүрүткедип кылдырып алган. Ам бүдүрүлгениң даргазы-даа, садыының башкарыкчызы-даа бар апарган. Ажылының төлевири республикада ортумак шалыңдан элээн көвей, ынчангаш шалыңынга кым-даа хомудавайн турар.
Чоокта чаа «Дом бытага» садыг ажыдары-биле оран-саваны хөлезилеп алган. Садыглаашкын ында эки чоруп турар, ынчангаш бүдүрүлгениң хемчээлин улгаттырып, садыг-саарылгазы оон-даа экижий бээринге бүзүрелдиг.
Алдынай Норбу Инстаграммда, социал четкилерде дыка хөй көрүкчүлерлиг (инфлюенсер) кижи болгаш, «Волонтер – медиктерниң» организастааны бүгү Россияның акциязынга идепкейлиг киришкен. Ооң социал четкиде чагыкчыларының берген акша-хөреңгизиниң ачызында Кызыл хоорайда хөй уруг-дарыглыг өг-бүлелерге, Чадаана хоорайда амыдыралы чегей өг-бүлелерге аъш-чемниг 50 наборну чыып шыдапкан. «Кады бис» акцияның регионалдыг штавынга чагыгларның хөй кезии оон кээп турган.
Алдынай НОРБУ.
ПАНДЕМИЯ ҮЕЗИНИҢ
БИЗНЕЗИ
«Бии-Хем» туристер турлаанга көшкүн арат болуп, сагыш амыр чурттап болур.
Турисчи бизнестиң пандемиядан элээн когараанының дугайында, чүгле чалгаа кижиден башка, барык кижи бүрүзү чугаалап чоруур. А «Алдын согун» кызыгаарлаттынган харыысалгалыг ниитилелиниң чиңгине директору Татьяна Булыгина аңаа шоолуг хараадавайн турар.
– Тывага кээр туристерниң саны коронавирус пандемиязының уржуу-биле эвээжей берген болбайн канчаар. Бистиң эң бөдүүн санаашкынывыс-биле чижеглээрге безин, 25 хуу кызырылган. Ынчалза-даа «Бии-Хем» деп өглерлиг турлагга (кемпинг. КХН «Алдын согуннуң» бир адыры) аалчыларның эвээжээни билдирбейн барган. Хамык ужур сөөлгү үеде аңаа тус черниң чурттакчыларының дыка идепкейлиг дыштанып барып эгелээнинде. Кызылдан 17 километр ырак черде өглер турлаан Улуг Саян дээрбээн эргип, аян-чорук кылыр туристерни хүлээп алыр чери кылдыр албан-биле тудуп каан. Аңаа 100 хире кижи дыштанып болур. Дааш-шимээнниг хоорайдан ырак, бойдус чурумалдыг ыржым булуң. Аажок чараш дагларга бүргеткен, хем унунуң чурумалы көстүп турар. Өглер турлаанга кандыг-даа шайлаашкыннарны (банкет) юбилейлерни, корпоративтиг ужуражылгаларны-даа организастап болур – деп, Татьяна Николаевна тайылбырлаан.
Өглер турлаан өнгүр чараш буклеттерде көрүзуп кааны ышкаш болду. Эжиктерин чөөн чүкче көрүндүр тиккен ёзулуг кидис өглер. Өг бүрүзүнде чунар-демир, раковина, ханаларында чылыдар херекселдер бар. Национал эт-севи – орун, идик-хеп шыгжаар аптара, сундук, ширээ, сандайлар, көрүнчүк, хой дүгүнден сыраан ширтектер. Хем эриинде оваа, саң салыр ожуктар бар. Улуг өг – шайлааракка чемненип ап болур. Чунар өөнде аңгы кабиналыг изиг суглуг душтар бар. Чаңчыга берген чүүлдеринден ойталавайн, көшкүн амыдыралдыг арат болуп чурттап болур.
Сарынналган сыгыт-хөөмей, каргырааны сеткил хандыр дыңнап, дүңгүр соктаан хамны көрүп, кидистен суй-белектер кылырының талазы-биле мастер-класстарга киржип, аъттар, тевелер мунуп, Бии-Хемге хемелиг салдап-даа болур.
– Көдээ черниң туризм талазы-биле Калининград обласка бир ай стажировканы октябрь айда эртип алдым. ТР-ниң сайгарлыкчы чорукту деткиир фондузунуң кезек деткимчезиниң ачызында баргаш келдим. Аңаа шиңгээдип алган билиглерим келир үеде ажыктыг болур. Ам, кышкы үеде, бичии дыштаныр бис. Сайтывысты амгы үении-биле таптыг каастап дерииринге фонд дузалажыр боор деп идегеп турар бис – деп, Татьяна Николаевна ажылын сонуургадып таныштырды.
БҮГҮ ЧҮВЕ ЭГЛИП
КЭЭР БООР
«Тыва Аян Travel» – бүгү делегейде билдингир турисчи фирма. Аян-чорук, бойдус, солун чаа ужуралдарга ынак кижилерге бараан болуру-биле тургустунган фирма база дүвүрелге алыспаан.
– Ийе, пандемия ужун даштыкы чурттарның-даа, Россияның иштинде-даа аян-чорук турлары көңгүс эвээжей берген. Республикавыска аалдап келир туристерниң саны хенертен кызырылган. Ол чүүл аалчылар бизнезиниң орулгазындан көстүп келген. «Буян-Бадыргы» аалчылар бажыңының комплекизи бистиң турисчи фирмавыстың бөлүүнче (кластер) кирип турар. Ынчалза-даа бо байдалды хандырылганың чаа хевирлерин чедирип эгелээнивистиң ачызында ажып эртип ап тур бис – деп, аалчылар бажыңының комплекизиниң чиңгине директору Айслу Хорлуу чугаалаан.
«Буян-Бадыргыны» республикада эң эки аалчылар бажыңнарының бирээзи деп санап турар. Өөрүп четтиргенин илередип турар клиентилерниң чечен сөскүр бижимелдери ону бадыткап чоруур:
«Аалчылар бажыңы тулган-дыр! Өрээлдериниң эт-севин чараштыр дерип салганы көрүштүг. Хүрээни балкондан магадап көрүп болур! Ажылдакчылары эптиг-эвилең, аалчыларга хүннүң-не эртенги чемни белеткеп алган турар ресторанын магададым. Силерге четтирдим! Сеткилим амырап, өөрүшкүлүг чаныптым!!!» Александр С.
«Эң-не чиик өртектиг өрээлге турдум. Арыг-силиг. Улуг балконнуг. Эжик аксында бичии өрээлдиң сайгылгааны чырывас болду. Ынчалза-даа ол хире акша-биле удуп дыштанып, чурттаары көңгүс анаа-дыр» Сергей Х.
«Кызылга орук ара чедип келдивис. Хостуг өрээлдиг аалчылар бажыңы-даа тыппадывыс. Дүнекиниң ийи шакта маңаа амыр-дыштыг удуп чыдып алдывыс. Эртенги чеми кончуг эки-дир! Ол өрээлдиң өртек хөлезининче кирип турар. Машинавыс херим даштында транспорт тургузар черде, камера адаанда. Шупту чүвези ажырбас-тыр!» Максим Д.
«Буян-Бадыргы» аалчылар бажыңы болгаш «Тыва Аян Travel» туризм фирмазы ажылчын олуттарын камгалап алган.
– Бистиң чарыгдалдарывысты төлежип бергени дээш, Тываның Экономика яамызынга, ТР-ниң сайгарлыкчы чорукту деткиир фондузунга өөрүп четтиргенивисти илередип тур бис. Фондунуң эксперттери биске билиг бедидер курстарны эрттирип берген. Оларның деткимчезиниң ачызында аъш-чемни бажыңынга аппарып чедирип бээр бизнестиң чаа хевирин чедиишкинниг шиңгээдип алган бис – деп, Айлу Васильевна өөрүшкүзүн үлешкен.
Тыва – даштыкы туристерниң сонуургалын шагдан тура бодунче хаара тыртып чоруур сорунзалыг черлерниң бирээзи. Кыдат, Турция, Мальдивтер, Египет, Каттышкан Араб Эмираттары, Греция, Испания болгаш өске-даа чурттарга тыва туристер үргүлчү барып дыштанып алыксап чоруур. Ынчангаш пандемия чайлап, эки үелер чедип келирге, бүгү чүве бодунуң туружунга эглип келири бүзүрелдиг.
Федор Аршанский.
Төлевирлиг үндезинге парлаан.
