“Сайзыралдың” амданныг аъш-чеми
Чыл санында Мөген-Бүренде “Сайзырал” бүдүрүлгезиниң ажылының бурунгаар базып, хөгжүп турары каракка-ла илдең.
Саржаг, божа, шиме арагазы, хымызын бичежек чук саваларда кудуп кааны шевергин көстүр. Мону найысылалга-даа болган делгелгелерге эскерип болур. Бичежек, ортумак, оон улуг саваларда куткулап алган, садып-саарып келген. Мөңгүн-Тайга чону колдуунда-ла сарлык саап ижер улус, инекти “тас инек” деп чугаалаар, ак чемин сарлык сүдүнден кылыр чаңчылдыглар, оон ыңай бе хымызы кезээде турар. Сүттен каш янзы чемни кылып келгеннер. Быштак, курут, мармеладтар, кадык, өреме, ээжегей дээш оон-даа өске. Бүдүрүлгениң директору Сай Сотовна Чыжыр-оол национал чемнерниң чажыттарын эки билир чорду. Чанында кады ажылдап турар эш-өөрү база аныяктар, бурунгаар көрүштүг, кызыл чаактарлыг, хүрең шырайлыг кызымаккай улус болду. Боларны ажыл-агыйга мынчаар уштап баштап, эки талаже тыртып турар удуртукчузу Өшкү-Саар Ооржак болгай. “Мөген-Бүрен” деп мал ажыл-агыйлыг улуг бүдүрүлге чонга билдингир, ооң иштинде “Сайзырал” дээр биче бүдүрүлгелер хамааржып турар.
Оон ыңай сүттен болбаазыраткан аъш-чеми үскүр бе, кандыг-даа холук чокка кылган бе дээн ышкаш хыналдаларны үргүлчү эртип турарлар. Маңаа боларның ажыл-агыйын демдеглээри база чугула. Кажан “Ак чем” байырлалы болуп турда, соңгаар хоорайлардан келген шииткекчилер мынчаар сүмелеп турдулар, тус черниң барааннарын ам-даа бурунгаар идерин база даштыкы рыноктарже үндүр садарын саналдаанын чүүлдүг деп көөр чордум.
Мен маңаа бодумнуң бодалымны база катап үлежип көрейн, солун-сеткүүлге-даа үргүлчү бижип келген мен, Сибирьге эрткен шуулганнарга барып тургаш, бо бүгүнү эскергеним болза, бараанның даштыкы хевиринче, шынарынче кол кичээнгейни углаар ужурлуг. Чижээ, Абаканга болган шуулганга Тываның барааннарын дыка сонуургаар боор чорду, тыва мороженоени, куруттарны, Туранда сыын ажыл-агыйның барааннарын, чыжыргана үзүн, аржаан сугларын дээш... Мен бо талазы-биле каш удаа эскереримге, “Сайзырал” бүдүрүлгезиниң барааннарын савалап алганы дүгжүп турар чорду, соңгаар хоорайларга садып болур аргазы бар. Бичежек шилдерге саржагны, таракты савалап алырга көрүштүг-даа, шынарлыг-даа көстүр. Чогум тус черниң бараан бүдүрүкчүлери чылдан чылче боттарының ажылын калбартып турар база сайзырадып алыр үзел-бодалдыглар. А Сай Чыжыр-оол база ам-даа кызып ажылдаар, бүдүрүлгени хөгжүдүп, аъш-чемни көвүдедир сорулгалыг база даштыкы рыноктарже садарынга-даа белен сайгарлыкчы-дыр.
Ася Түлүш.
Авторнуң тырттырган чуруу.
