Эксперттер Тываның Баштыңының албан-хүлээлгелерин түр үеде күүседип турар Владислав Ховалыгның Кызыл хоорайның чагырга даргазының албан-дужаалынга тургаш, чедип алган чедиишкиннериниң, губернаторнуң келир өйгү ажыл-чорудулгазынга оларның салдарының дугайында чугаалашканнар. 2008-2018 чылдарда Ховалыг республиканың найысылалын удуртуп келген.
Тываның Хөй-ниити палатазының орлалакчы даргазы Юрий Ананьин Ховалыг мэрниң албан-дужаалынга ажылдап тургаш, социал адырга-даа, экономикага-даа чаңгыс аай шыңгыы кичээнгейни углап турганын демдеглээн. «Ховалыгның удуртулгазы-биле хоорайның эрге-чагыргазы федералдыг программалар-биле ажылдап өөренип ап, республика эрге-чагыргазы-биле харылзаа-хамаарылгаларны чурумчуткан. Хоорайжыларның амыдыралының деңнели бедип, найысылалдың орулгалары улгаткан”деп, ол айыткан.
Ол үелерниң дургузунда кол капиталче инвестицияларның барык чартык кезээ Кызыл хоорайга онаажып турган.
Хоорайда бүрүткеткен биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук субъектилериниң саны 6 хуу өзүп, 4735 кезек четкен. 2017 чылда хоорайга ортумак шалың республиканыындан 27,5 хуу бедик болган.
Политконсультант Константин Лукин Кызыл хоорайның чагырга даргазының албан-дужаалынга тургаш, Ховалыгның үре-түңнелдиг ажылының арга-дуржулгазының чугулазын демдеглээн: «Ховалыгның ажылының түңнелдери ону Тываның Баштыңының албан-хүлээлгелерин түр үеде күүседикчизинге томуйладырынга чылдагааннарның бирээзи болган. Бир талазында, девискээрге эрге-чагырганың салгал дамчыышкынын база ооң башкартынгыр болурун бодааш, ындыг шиитпирни хүлээп алган. Өске талазында, регионнуң баштыңының албан-дужаалын боттандырарынга херек шынарларның Ховалыгда барын РФ-тиң Президентизи көрген.
Ховалыг хоорайның-даа, регионнуң-даа амыдыралын хөлчок эки билир. Ындыг арга-дуржулга-биле губернатор бүрүзү мактанып шыдавас».
2008 чылдан 2017 чылга дээр үеде Кызылга чуртталга тудуу ийи ажыг катап өскен. Ол ышкаш бо үелерде чеди уруглар садын ажыглалга киирген, школаларның, кадык камгалалының болгаш спорттуң оран-саваларын эде чаарткан. Үрелип-бузулган бажыңнардан хамаатыларны көжүрер программаның иштинге 10 чылдың дургузунда 52 хөй аал чурттаар бажыңны азы 498 квартираны көжүрген.
Ооң-биле чергелештир чурттакчы чоннуң саны өскен. Шак ынчаар, 2008 чылдың эгезинде Кызыл хоорайның чурттакчыларының саны 105,9 муң кижи турган болза, 2018 чылда ук сан-чурагай 117 муң кижи четкен. Чиигелделерлиг хамаатыларга төлевирлер чылдан чылче улгадып келген. Бир эвес 2008 чылда ындыг төлээшкиннер 262,9 муң рубль болган болза, 2017 чылда – 1,6 катап хөй болган. Ниитизи-биле социал адырга хоорай бюджединиң 70 хуузун чарыгдаан.
«Кол-ла чүүл – хоорай чагыргазының даргазының албан-дужаалынга ажылдап тургаш В. Ховалыгның ажыл-херээниң үре-түңнелдиин чурттакчыларның көргени болур” - деп, Тыва Республиканың Дээди Хуралының Даргазы Каң-оол Даваа чугаалап турар.
– Ол ук албан-дужаалга ажылдап турда, бажың чанының девискээрлерин чаагайжыдып, уруглар садтарын болгаш өске-даа социал объектилерни тудуп турган. Акша-төгерик айтырыы берге турза-даа. Мону өөренип көргеш, ону регионнуң баштыңынга түр үеде томуйлааны чадавас – деп, К. Даваа бижип турар.
Политолог, Политиктиг сайгырылга төвүнүң эксперти Андрей Тихонов регионнуң удуртулгазын Ховалыгга бүзүрээринге өске чүүлдер салдарлыг болган деп санап турар: «Тус черниң салдарлыг кижилери-биле Ховалыгның чөрүлдээлешпейн турары, федералдыг төптүң сөс-домаанга ооң дыңнангыры, улус-биле харылзажып, чугаалажып билири. Ховалыг губернаторлар школазының программаларынга киржип, кадр курлавырынче кирип турган. Ооң эргелеп-башкарыкчы арга-дуржулгазын болгаш өске-даа шынарларын өөренип көрген. Олар амгы үениң негелделеринге дүгжүп турар деп санаан. Оон аңгыда ону республиканың салдарлыг кижилери, чурттакчыларның дөгерези таныыр болгаш билир. Ол бүгү ооң моон соңгааргы ажылынга дузалаары чугаажок».
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгелерин түр үеде күүседип эгелээриниң бетинде Владислав Ховалыг «Тываэнергосбыт» компанияның чиңгине директорунга ажылдап турганын айтып каалы.⚡
