“Шынның” почтазынче авторларывыстың чагаалары үзүк чок кээп турарынга өөрүп, олар-биле харылзаавыс үспейн, келген чагаа бүрүзүн кичээнгей чок арттырбайн, “Шынның” почтазы” рубрикага, темазы эргиреживээн болза, парлап турар бис.
Чагааларның хөй кезии чоок азы таныыр-билир кижилерин, дөргүл-төрелин, эш-өөрүн алгап-мактаан, допчу-намдарын төөгээн болур. Солуннуң арыннары кызыгаарлыг болганда, чамдык таварылгаларда, чагааларны допчулап, кол утказын, номчуштуг чүүлүн номчукчуга чедирер бис.
Сөөлгү келген 4 чагааның утказы дөмейлешкек – республиканың аңгы-аңгы булуңнарында күш-ажылчы, хүндүткелдиг кижилер дугайында. Ында Чаа-Хөлден буянныг эмчи, Чөөн-Хемчиктиң ат-алдарлыг хоочуну, Бай-Тайга чурттуг эрес-кежээ кырган-ава база Тес-Хемге чурттап чораан төлептиг ада-иениң чоргаар оглун мактап бижээн.
Чаа-Хөлден автор Елена Чатбал кожуун эмнелгезиниң улуг эмчизиниң оралакчызы Римма Кызыл-оолду ажылынга бердинген, чоннуң кадыы дээш, уйгу-дыжын харамнанмайн ажылдап чоруур деп бижип турар. Эмчиге чыткан кижилер ооң эмнээшкинин алгаш, эттингеш, аажок өөрүп чанар. Ол Кызылдың эмчи училищезин кызыл диплом-биле дооскаш, улаштыр Красноярскиниң эмчи институдунга дээди эртемни чедип алгаш, Кызылдың бир дугаар божудулга бажыңынга ажылчы базымнарын эгелээн. Амгы үеде Чаа-Хөлдүң эмнелгезинде (1991 чылдан тура) ажылдап турар. Римма Хемер-ооловна бо чылын Россия Федерациязының Кадык камгалал яамызының Хүндүлел бижиинге төлептиг болган дээрзин автор демдеглеп, өөрүшкүзүн илереткен.
Чөөн-Хемчиктиң Чыраа-Бажының ат-алдарлыг кижилериниң бирээзи Виктория Пюрюнаның дугайында Кызылдан идепкейлиг бижикчивис Чылбак Монгуш бижээн. Виктория Кууларовна 1967 чылда Улан-Удэниң культура институдун кызыл диплом-биле дооскаш, Чыраа-Бажы көдээ Культура бажыңынга директорлап ажылдап эгелээн. “Йөрээл” ансамбли ооң удуртулгазы-биле тургустунган. Ол — билдилиг удуртукчу, организакчы. Культура хемчеглериниң программазын, сценарийин тургузар талазы-биле мастер. В. Пюрюна Чадаанада “Буян-Бадыргы” музейниң баштайгы директору база тургузукчузу. Ооң авазы ТАР-ның алдарлыг ажылдакчызы, херээженнер шимчээшкининиң хоочуну, хүндүткелдиг эне чораан. Виктория Кууларовна авазының эрге-чассыг, угаанныг уруу, ол авазының ажыл-херээн уламчылап, алдаржып, авазы дег орден-хавыялыг, ат-алдарлыг болган деп бижээн.
База бир маадырывыс – Бай-Тайга чурттуг Сарыг-кыс Хүргүлекти (Хомушку) Тээлиден Катерина Хомушку алгап-мактаан. Сарыг-кыс Докпаковна школачы чылдарында-ла эки өөредилгелиг, корум-чурумнуг, хөй-ниитижи, ырлаар-самнаар, спортка сундулуг чораан. Ол 1970 чылда школаны дооскаш, Тээлиниң харылзаа черинге телефонистеп, телеграфистеп, аажок кызымак ажылдаан. Эки ажылы дээш Хүндүлел самбыразындан ооң чуруу дүшпес чораан. 1979 чылда өг-бүлезиниң аайы-биле Тес-Хем кожууннуң Шуурмак суурже көшкеш, аңаа бүгү назынында почта салбырынга начальниктеп ажылдаан. Почтага 32 чыл үзүк чок ажылдааш, 2001 чылда хүндүлүг дыштанылгаже үнген. Суурнуң чурттакчы чонунуң пенсиязын база сбербанкының акшазын үлээр чымыштыг ажыл ооң харыысалгазы, хүлээлгези турган. Шуурмактың көдээ Совединге 10 чыл депутаттаан. “Ол суур колдуу хамааты чурттакчылыг, ыяш ажыл-агыйлыг, долгандыр чайгаар бүткен ногаан арга-эзимниг, кат-чимистиг, тооруктуг, дыка-ла чараш оранга чурттап келдим”— деп, ол чугаалаар. Сарыг-кыс Докпаковна 5 ажы-төлдүң иези, 11 уйнуктуң энерелдиг энези. Ажыл-амыдыралдың аайы-биле уйнуктарын өөредир дээш, Санкт-Петербург хоорайга кезек үе чурттап, ажылдаан. Хүндүлүг дыштанылгаже үнгеш, Шуурмактан ырак эвесте чараш бойдус чурумалдыг Куран арбанынче көшкен. Ол арбанның идепкейжи хоочуннарының бирээзи, “Куранның энелери” ансамбльдиң кежигүнү, күш-ажылдың хоочуну Сарыг-кыс Докпаковна удавас 70 харлаар. Автор чаңгыс чер-чурттуу юбилярга чедиишкиннерни күзеп турар.
Күш-ажылдың хоочуну, “Шын” солуннуң идепкейлиг бижикчизи Серенмаа Шойдун чүүлүн “Кижиниң ада-иези дег эргим чүве кайда боор” деп эгелеп алган. "Ада-иезинге ынакшылын, хүндүткелин илередип чоруур, төлептиг оолдарның бирээзи Орлан Дамба-Хуурак, ооң биче сеткилдии, чазык-чаагай аажы-чаңы чүүлүмнү бижииринче албадапкан" деп, автор бижип турар. Орлан Дайынчыевичиниң ачазы Дайынчы Тулушевич хоочун журналист, “Самагалдай” солуннуң кол редактору чораан, авазы Тамара Белековна алдарлыг башкы, кайызы-даа Тес-Хем кожууннуң хүндүлүг хамаатызы. Авазынга тураскаадып, “Авамга тураскааттым” деп бүгү делегей чергелиг ыры, шүлүк фестивалын тес-хемчилер-биле бир демниг эрттиргенин автор магадап бижип турар. Ол фестивальдың ачы-хавыяазы-биле кожууннуң Культура бажыңы чаа хөгжүм херекселдер база чаа кресло-олуттар-биле дериттинген, Амбын-ноян шөлүн асфальтылаан, девискээрин чаагайжыткан. Езулуг ханы уткалыг, өөредиглиг, ажык-дузалыг фестиваль болган. Ол ышкаш бо чылдың эгезинде ачазы Да-йынчы Дамба-Хуурактың чырык адынга журналисчи шаңнал тыпсыр байырлалды эрттиргенин онзагайлап демдеглээн. “Самагалдай” солунга чарлаан бо мөөрей көдээ черниң бижикчилериниң идепкейин, хей-аъдын оттурган деп, автор чүүлүнде бижээн.
Солунувус арыннарынга онзагай кижилер, солун болуушкуннар азы бир-ле төөгүлүг, уттундурбас сактыышкыннар дугайында бижиириңерни манап арттывыс.
Культура, спорт болгаш өөредилге килдизи. #Шын
