Төлептиг деп шылгараан адаларның бирээзи Чөөн-Хемчик кожууннуң Хөндергей суурнуң хамаатызы Орлан Сат. Орлан Бирлей-оолович 1965 чылда Чөөн-Хемчик кожуунга төрүттүнген. Ол ортумак эртемниг.
«Чөөн-Хемчик кожууннуң шылгараңгай камгалакчызы» деп атты 2003 чылда кожууннуң чагырга черинден алган. 2016 чылда Кызылдың Президентиниң кадет училищезинден «Төлептиг ада» деп өөрүп четтириишкинниң бижиин алыр аас-кежиктиг болган. Төрээн суурунуң ортумак школазындан «Харыысалгалыг ада» деп хүндүлел бижикти база алган.
Орлан Бирлей-оолович өөнүң ишти Чечекмаа Бараановна-биле чеди ажы-төлдү төрээш, эртем-билигге чедирген. Эң улуг оглу Омак полиция ажылдакчызы, ийи дугаары Сергек – бичии уругларның чүрек эмчизи болуп ажылдап чоруур. Үш дугаары Шоваа – таңныыл. Дөрткүзү – Олча саң-хөө университединиң Алтайда салбырының 2-ги курсчузу. Бешки оглу Оттук шериг албан-хүлээлгезин эртпишаан, шериг академиязында 1-ги курста өөренип турар. Саттарның эң хеймер оглу кемниг кылдыр төрүттүнген. Өгнүң эр ээзи, ачазы, бо үеде кадыының байдалы-биле онзагай хеймер оглун бажыңында карактап, ажаап-тежээп олурар. Бо хөй ажы-төлдүг өг-бүле хериминиң иштинде шээр болгаш бода малды өстүрүп, ногаа-чимизин база тарып ап турар.
Саттар ажы-төлүн эртем-билигге чедирбишаан, күш-ажылга өөредип, ада-ие хүлээлгезин бедик деңнелде күүседип турар. Чүгле ажыл болгаш өөредилгеден аңгыда, спортка болгаш уран чүүлге база ажы-төлүнүң сонуургалын оттуруп чоруурлар. Ажы-төлү кожуун чергелиг янзы-бүрү мөөрейлерге, олимпиадаларга удаа-дараа киржип, шаңналдыг черлерни ап чоруур. Ажы-төлүнүң баштайгы үжү кожууннуң хол бөмбүүнге чыынды команданың ойнакчылары турган. «Шылгараңгай халдакчы» деп номинацияны алышкылар ап чораан. Ынчанмайн канчаар, адазы кижи боду эки үлегер көргүзүп чорда, ажы-төлү адазының изин салгап турбайн канчаар. Орлан Сат боду аныяандан тура хол бөмбүүнүң чыынды командазының хоочуну, шыырак ойнакчызы, суурнуң Адалар чөвүлелиниң идепкейжизи.
Саттарның өг-бүлези 2021 чылдың июль айда «Ынакшыл болгаш шынчы чорук» хөрек демдээниң эдилекчизи болганнар. Олар 33 чыл бурунгаар өг-бүле тудуп чурттааш, ам-даа эптиг-демниг, найыралдыг, чүгле боттарының ажы-төлүнге эвес, а өске-даа аныяк-өскенге үлегерин көргүзүп чоруурлар.
Айдың ОНДАР.
Чуруктарны маадырның архивинден алган.
