Улусчу чогаадылга бажыңынга «Мээң аймаам – мээң чоргааралым» төлевилелдиң байырлыг ажыдыышкыны болуп эрткен. Республика деңнелдиг хемчегни Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы ажыткан. Сайыт Сайдаш Монгуштуң демдеглээни-биле, төлевилелдиң ортузунда – өг-бүле дээрге ёзу-чаңчылдарны болгаш үнелиг чүүлдерни боттарывыстың өгбелеривистиң төөгүзүн шинчилээр арга-биле сайзырадыры болур. Бо талазы-биле ылаңгыя амыдыралы берге байдалда өг-бүлелерже кичээнгейни угландырар.
3 чыл болуп турар төлевилелче бодунуң аймааның төөгүзүн шинчилээринче, ооң төрээн чериниң болгаш чурттуң төөгүзүнге хамаарылгалыынче, бодунуң аймаа дээш харыысалганы бедидеринче угланган хемчеглер кирер. Республика чергелиг төлевилел кожуун төлевилелиниң уламчызы апарган. 2019 чылда Тес-Хем кожууннуң Самагалдай суурунга «Чурттап чор мен! Ынак мен! Чоргаарланып чор мен» деп регионалдыг партия төлевилелинге кызыгаарланып, «Мээң аймаам – мээң чоргааралым» деп байырлыг чыскаал болуп эрткен. Шак мынчаар тес-хемчилер каас-чараш, улуг көдүрлүүшкүннүг Күш-ажылдың кижизиниң чылын демдеглээн.
Ынчан байырлыг маршка 40 ажыг күш-ажылчы коллективтер, ооң иштинде 6 суурдан албан черлери: Берт-Даг, Шуурмак, Чыргаланды, Ак-Эрик, Ү-Шынаа, О-Шынаадан киришкен. Чыскаалды эрттирери Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, Дээди Хуралдың депутады Шолбан Кыргыстың эгелекчи саналы болган. Ооң ачазы Идамчап Каганович Кыргыс республиканың арга-арыг ажыл-агыйының баштайгы национал кадрларының бирээзи.
Төлевилелдиң ажыдыышкынынче бодунуң аймааның төөгүзүн камныг шыгжап чоруур өг-бүлелерни чалаан. Оларның бирээзи Тес-Хем кожуундан Миндирьяларның өг-бүлези. Галина Чоодуевна Соян бодунуң өг-бүлезиниң хоочун эди – ачазының дугайында чугаалап турар альбомун эккелген. Чооду Самданович Миндирья 1933 чылда Тыва революстуг улусчу шерииниң одуруунга бодунуң чуртталгазын шериг-биле холбап чораан. Улуг лейтенант атка чедир шериг албанын эрттирип, полк командири чораан. 1940 чылдан 1943 чылдарда Востоктуң ажылчы чонунуң Коммунистиг университединге өөренмишаан, Москваны камгалаарынга киржип турган. Балыгланган кижилерге ханын халаска берип турган. Бодунуң постузун кажан-даа кагбайн, чанынга бомбалар часты бээрге, дүвүрээзинниң медээзин берип турган. Чооду Самданович, сиген кезеринге, Ока хемниң чоогунга немец десантниктерни дилээринге дузалажып турган. Танкыларга удур траншеялар кылырынга киришкен.
Миндирьяның салгалдары бо хүнде 148 кижи. Олар боттарының аймааның төөгүзүн камныг шыгжап чоруурлар. Төрелдери-биле чыглып алгаш, чылдың-на аймааның ёзу-чаңчылдарын – ыяш, суг бажы дагыыры дээн ышкаш өг-бүле байырлалдарын эрттирип турар. Галина Чоодуевна мындыг төлевилелдер эргежок чугула дээрзинге идегеп турар.
«Ооң мурнунда төрел аймактар бот-боттарының аразынга дендии чоок эдержип чораан болза, ам бот-боттарындан ырап эгелээн. А тывалар хөй эвес чон болгай бис. Ынчангаш бодунуң аймааның төөгүзүн билип, ону кадагалап, салгалдарга дамчыдып чоруур ужурлуг бис. Күш-ажыл болгаш социал политика яамызын сеткилимниң ханызындан деткип тур мен» – деп, хоочун демдеглээн.
Арслан АРАКЧААНЫҢ
тырттырган чуруктары.
