Үндүрүг дугайында
"Шынның" аалчызы, РФ-тиң федералдыг үндүрүг албанының
ТР-де эргелелиниң ажылдакчызы Саяна Ламалдай.
Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол бо чылдың июнь 5-те №608-ЗРТ «Мергежилиниң аайы-биле алган орулгазындан үндүрүг» деп хоойлуга атты салган, тодaргaйлaарга, республиканың чурттакчы чону, хамаатылар боттарын ажыы-биле хандыртынганының түңнелинде алган орулгазындан үндүрүгнү төлээр деп үндүрүгнүң чаа хевири ажылдап эгелей берген, ол дугайында тайылбырлап берип көрүңерем.
– Шынап-ла, Тыва Республиканың баштыңы Шолбан Валерьевич бо чылдың июнь 5-те №608-ЗРТ деп хоойлуга атты салган, июль 9-тан эгелеп Тываның девискээринде чаа үндүрүг хоойлузу ажылдап эгелей берген. Ол дээрге мергежилиниң аайы-биле алган орулгазындан үндүрүг (налог на профессиональный доход) деп чаа үндүрүг. Бо үндүрүг 2019 чылдың январь 1-ден эгелеп Москва хоорайга, Калуга областька, Татарстан Республикага шенелде кылдыр киирген турган. Ол шенелдениң түңнелинде ол девискээрлерде чурттап, ажылдап турар хамаатылар хөйү-биле бо үндүрүгнү төлээри-биле бүрүткeттинип, бодунуң ажыл-ижин ажык болдуруп,
үндүрүгнү төлеп эгелей берген. 2020 чылдың июль 1-ден эгелеп бүдүн Россияның девискээринде 10 чыл иштинде ажыглап эгелей берген.
– Бо үндүрүгнү төлээр кылдыр чүнү кылып турар кижи бүрүткeттинип болур ирги?
– Бо үндүрүг чонга болгаш албан черлеринге бодунуң төлевирлиг ачы-дузазын көргүскеш, орулга ап чоруур хуу сайгарлыкчы болгаш сайгарлыкчы кылдыр бүрүткеттинмээн кижилерге кончуг таарымчалыг. Үндүрүг төлекчизи кылдыр бүрүткеттинген хамааты хөлезинниг ажылчын чок болур ужурлуг, база бодунуң кылып турар ажылының аайы-биле өске кижиге азы
организацияга ажылдавайн турар болур. Оон ыңай ажылдап алган орулгазы бүдүн чылда 2,4 сая акшадан xөй болбас ужурлуг.
– Хуу сайгарлыкчылар болгаш xуу сайгарлыкчы кылдыр бүрүткел эртпээн хамаатылар шупту бо үндүрүгнү төлээр кылдыр бүрүткелди эртип болур ышкажыл, азы бодунуң кылып турар ажылының аайы-биле таарышпайн баар улус база бар боор бе, кандыгыл, тайылбырлап көрүңерем.
– Чаа үндүрүг кижи бүрүзүнге таарышпас, кымга таарышпазыл дээрге:
- бодунуң бүдүрбээни бараанын садып турар болза (перепродажа);
- акциз төлеп турар болгаш тускай демдек (маркировка) салдынган бараанны садып турар болза;
- казымал байлактың тывыжын болгаш сайгарылгазын кылып турар;
- бодунуң кылып турар ажылынга хаара туткан ажылчыннарлыг болза;
- орулгазы чылда 2,4 сая акшадан xөй.
Бо адаттынган негелделер күүсеттинмейн турар болза, мергежилиниң аайы-биле алган орулгазындан үндүрүгнүң төлекчизи кылдыр бүрүткеттинип, ажыл-агыйын чоргузуп болур. Мергежилиниң аайы-биле алган орулгазындан үндүрүг хөй кезиинде орулгазы эвээш, чааскаан чонга төлевирлиг ажыл-ижин көргүскениниң түңнелинде, орулга ап чоруур хамаатыларга тааржыр бооп турар.
Ол болза чижээ, юридиктиг, саң-хөө, бухгалтерия талазы-биле консультация кылып, ачы-дуза чедирип турарлар, септелге, тудуг дээш өске-даа янзы-бүрү ачы-дуза көргүзүп чоруур кижилерге тааржыр. 2021 чылдың январь 1-ден эгелеп үндүрүг системазындан хүлээткен орулгазындан төлээр үндүрүг (единый налог на вмененный дoхoд аза ЕНВД) деп үндүрүг ажылдавайн баар, ынчангаш дыка хөй хуу сайгарлыкчыларның мурнунга кандыг үндүрүгнүң кандыг системазын ажыглаарыл деп айтырыг тургустунар. Бо чаа хүлээп алган үндүрүүвүс чааскаан ажылдап, ачы-дуза көргүзүп чоруур хуу сайгарлыкчыларга кончуг тааржыр.
– Хүлээттинген хоойлуда кандыг чиигелделер, эки талалары көрдүнген ирги?
– Бо хүлээп алган хоойлуда элээн хөй чиигелделер, эки талалар көрдүнүп турар. Бир дугаарында үңдүрүгнүң хемчээли - 4 xуу кижилерге ачы-дузазын көргүзүп турар болза, 6 xуу организацияларга. Өске үндүрүглерде ышкаш камгаладылга дадывырларын (Страховой взнос) төлевес. Төлээр үндүрүүнүң 1,5 хуузун эмчи камгаладылгазының фондузунче шилчидери көрдүнген.
Ийи дугаарында бүрүткеттинeри белен, үндүрүг албанынче барбас, Үндүрүг албанының сайтызында «Мээң үндүрүүм» деп мобильдиг капсырылга (приложение «Мой налог») азы Личный кабинет таварыштыр бүрүткелди эртип алыр. Ол-ла арынга (приложениеже) алган орулганы киириптерге, үндүрүгнү, чиигелдени көрбүшаан, Үндүрүг албаны боттары ай санында санап үндүрүп бээр, ынчангаш декларация дужаары көрдүнмээн. 10 муң акша чиигелде көрдүнген, база 2020 чылдың июль 1-ден
декабрь 31-ге чедир 12130 aкшa нeмeй чиигелде көрдүнген.
База бир эки чүүл болза, бо үндүрүгнү төлээр кылдыр бүрүткеттинген хамаатылар бодунуң ажыл-ижинге контроль-кассалыг техниканы ажыглавас. Контроль-кассалыг техника садар деп чарыгдал чок болур. Үндүрүгнү кандыг хуусаада төлеп болурул?
Хоойлунуң бижиттинген аайы-биле 25-тиң хүнүнде эрткен айның алган орулгазындан барымдаалап санаан үндүрүгнү ай санында төлээр. Бир эвес үндүрүгнүң түңү 100 акшадан улгатпас болза, дараазында үндүрүг төлээр хуусааже шилчий бээр. Ынчангаштың бүрүткел чок ажылдап чоруур чонувуска кыйгырыым: бир эвес хууда сайгарлыкчы эвес болзуңарза, ажылчыннар хаара тутпайн турар болзуңарза мергежилиниң аайы-биле алган орулгазындан төлээр үндүрүгнү төлээринче кирерин сүмеледивис. Хуу сайгарлыкчыларга шын шилилгени кылып, тааржыр болза бо чаа үндүрүгнү ажыглаарын Үндүрүг албаны сүмелеп турар.
“Шын” солуннуң редакциязы.