Шрифт
А А А
Фон
Ц Ц Ц Ц Ц
Изображения
Озвучка выделенного текста
Настройки
Обычная версия
Междубуквенный интервал
Одинарный Полуторный Двойной
Гарнитура
Без засечек С засечками
Встроенные элементы
(видео, карты и т.д.)
Вернуть настройки по умолчанию
Настройки Обычная версия
Шрифт
А А А
Фон
Ц Ц Ц Ц Ц
Изображения
Междубуквенный интервал
Одинарный Полуторный Двойной
Гарнитура
Без засечек С засечками
Встроенные элементы (видео, карты и т.д.)
Вернуть настройки по умолчанию

РОССИЯ ЧЕМПИОНАДЫНЫҢ ТҮҢНЕЛДЕРИ

1 марта 2022
41

Тыва Республиканың найысылалы Кызыл хоорайга Россияның улуг улус аразынга сумога чемпионады болгаш аныяктар аразынга бирги чер дээш маргылдаа февраль 26-27 хүннеринде «Сүбедей» спорт комплекизинге болуп эрткен.

📢Аныяктар аразынга тыва суможулар тиилээн

Баштайгы хүн, февраль 26-да, 2006-2008 чылдарда төрүттүнген аныяктар аразынга Россияның бирги чери дээш маргылдаа болуп эрткен. Аңаа Тываның аныяк суможулары хөйү-биле киришпишаан, шаңналдыг черлерниң хөй кезиин ээлээннер.

Маргылдааның түңнел протоколун алыр болза, оолдар аразынга тыва аныяк суможуларның ат-сывы ону дола берген болуп турар.

Алдын, мөңгүн, хүлер медальдарның эдилекчилери болган оолдарның даңзызында өске регионнардан келген аалчыларывыс, аныяк суможуларның аттарын салаа базып санап болур дизе, хөөредиг эвес.

Мөгелер аразында чиик деңзиниң мөгелерин орустап «мухач»-тар дээр болгай. Ынчалдыр 55 килограмм (кг) чедир деӊзилиг «мухач»-тар аразынга 1-ги черни Күдерек Баанай, 2-ги черни Евгений Күжүгет, 3-кү черни Дажы-Церен Дондук биле Саян Сарыглар (Тыва Республика) чаалап алганнар.

Дараазында 60 кг чедир деӊзиге Нижний Новгород облазындан Лука Чудаев чемпион болганы ол регионда сумонуң дыка сайзыраанын бадыткап турар. База-ла Волга хемниң эриинден келген Даниил Панферов (Самара облазы) 2 дугаар черни алгаш, мөңгүн медалынга өөрбүшаан, Россияның база бир улуг хеми Эне-Сайны (Енисейни, Улуг-Хемни) магадап чанганы чугаажок.. Үшкү черге тыва мөгелер Кежик Ондар биле Сугдер Намчаа төлептиг болганнар.

Күдерек Түлүш 70 кг чедир деӊзиге чемпион болган. Доржу-Самбуу Ондар 2-ги черни, Гендун Моӊгуш биле Алдын-Херел Доӊгак (шупту Тыва Республика) 3-кү черлерни ээлээннер.

Оон аар, 80 кг чедир деӊзиге база-ла өске регионнардан мөгелер киришпээн-даа ышкаш болган. Онзагай Ооржак (1-ги чер), Саян Соян (2-ги чер), Субудай Моӊгуш биле Адыгжы Моӊгуш (3-кү чер) Тыва Республиканың ат-алдарын төлептиг камгалааннар.

85 кг чедир деӊзиге 1-ги черни Орлан Кара-Сал (Тыва Республика), 2-ги черни Захар Майшев (Москва), 3-кү черни Солаан-Байыр Эрес-оол биле Буян Доӊгак (Тыва Республика) чаалап алганнар.

Сөөлгү чылдарда аар деңзилиг аныяк шыырак мөгелер хүрештерниң аңгы-аңгы хевирлеринде көстүп келгени өөрүнчүг. Ынчалдыр 100 кг чедир деӊзиге база тыва аныяк суможулар Сүлде Доӊгак (1-ги чер), Алдаржы Ондар (2-ги чер), Түметей Ширижик (3-кү чер) шылгарааннар. Оларның аразынче маадыр-хоорай Севастопольдуң төлээзи Илья Перков хүлер медальды чаалап алгаш кирген.

«Чүс деп санны чүге бижээн, чүректиг оолду чүге төрээн» дээр чолаачылар ышкаш, чүс килограмм ажыр баскан деңзилиг мөгелер аразынга Айран Ижи чемпион, Кандаш Куулар вице-чемпион болганнар. Сөөлгү үеде сумо сайзыралынче улуг кичээнгейни салып эгелээн Татарстанның төлээзи Рахман Габсалямов хүлер медальды Кызылдан Казаньче аппарган.

Кайы хире деңзилии хамаанчокка тутчур, маргылдааның тулган чемпиону ат дээш хүрешке бистиң мөгелеривистен оранчок чиик деңзилиг Москваның суможузу Захар Майшев шүглүп үнгени кайгамчык болган. Аныяк шыырак мөгевис Туметей Ширижик үжүүрлешкен. 3-кү черни Сүлде Донгак биле Айран Ижи (Тыва Республика) үлешкеннер.

Кыс уруглар аразынга маргылдаага шаңналдыг чер алган суможулар аразында чаңгыс-ла борбак Тываның төлээзи бар болганы хомуданчыг болбайн аан. Ынчалдыр аалчылар дохё (сумо хевизи) ээлери тываларга, бо талазы-биле кошкаавысты көргүскеннер.

Эң чиик 50 кг чедир деӊзиге 1-ги черни Анна Тяпкина (Нижний Новгород облазы), 2-ги черни Анна Никонова (Москва), 3-кү черни Кристина Усынина (Татарстан) биле Анастасия Никонова (Москва) чаалап алганнар.

Кыс уругларныӊ аразындан 55 кил деӊзиниӊ тиилекчилери:

Светлана Казаева (Самара область), Василиса Куринная (Москва) 55 кг чедир деңзиге чемпион болгаш вице-чемпион болганнар. 3-кү черни Анастасия Шеина (Нижний Новгород облазы) ээлээн.

Дараазында, 60 кг ажыр деӊзиге шылгарааннар:

Бирги чер Валерия Мачегова (Севастополь), 2-ги чер Екатерина Гуляева (Москва), 3-кү чер Юлия Варфоломеева (Приморск край) болганнар.

Ооң соонда 70 кг чедир деңзиге 1-ги черни Айгюль Алескерова (Красноярск край), 2-ги черни Алина Безвесильная (Самара облазы), 3-кү черни Татьяна Вдовина (Москва) алганнар.

Аныяк кыс уругларныӊ аразынга деңзизи аартаан тудум киржикчилер эвээш болганындан, 75 кг хире деӊзиге Екатерина Булатова (Нижний Новгород облазы) биле Виктория Воробьева (Москва) 1-2-ги черлерни үлежип алганнар.

Кыс уруглар аразынга эң аар, 75 килден өрү деӊзиниӊ тиилекчилери:

Бирги чер Алена Камкина (Приморск край), 2-ги чер Валерия Соян (Тыва), 3-кү чер Виктория Пашкова (Белгород область) болганнар.

Кыс уругларныӊ аразынга шүүлгеш, тулган чемпион атты Самара облазының төлээзи Алина Безвильная чаалап алган. Екатерина Гуляева (Москва) үжүүрлешкен. 3-кү черни Алена Камкина (Приморск край) биле Екатерина Булатова (Нижний Новгород облазы) ээлээннер.

Аныяктарның командалар аразынга ниитизи-биле эң хөй медаль чаалап алган Тыва Республиканың командазы 1-ги, Нижний Новгород облазыныӊ командазы 2-ги, Москваныӊ чыынды командазы 3-кү чергениң кубоктарын чаалап алганнар.

📢Улуг улус аразынга база-ла Тыва шылгараан

Мындыг улуг маргылдааның түңнелдерин шуптузун допчулап бижиир болза, солун арыны четпейн баар чыгыы. Ынчангаш Россияның сумога улуг улус аразынга чемпионадының түңнел протоколдарын маңаа долузу-биле киирер-дир бис. Ол протоколдарны Россияның сумо федерациязы «Шын» солуннуң редакциязынче дорт чорудуп бергени, бистиң солунувус федералдыг улуг спорт организациязы-биле харылзааны туда бергенин херечилеп турар. Бо протоколдардан эрткен чемпионаттың тиилекчилериниң аттарын, алган черлерин билип алырдан аңгыда, оларның төрүттүнген чылдарын, спортчу аттарын, а база бир кол чүве — оларның тренерлериниң ат-сывын билип ап болур. Ол чүүл чугула. Чүге дээрге ол-бо спортчунуң чедиишкиннериниң артында ооң тренериниң кызымаккай ажыл-ижи турар деп черле утпас болза эки. Оларның ат-сывын чон албан билген турар ужурлуг. Чемпионнарның болгаш шаңналдыг чер алган суможуларның тренерлеринге «Шын» солуннуң редакциязының мурнундан база мөгейип, оларның чымыштыг болгаш харыысалгалыг ажыл-ижинге ам-даа улуг-улуг чедиишкиннерни күзээр-дир бис.

📢Түлүш Сайын-Белек тулган чемпион болуп шүүлген

Деңзи аайы-биле чемпионаттың тиилекчилерин илереткен соонда, тулган чемпион ат дээш дохёга сегиржип алыышкыннар кончуг солун болган. Аңаа тыва мөгелер кымга-даа аштырбайн шылгарааннар. Деңзи аайы-биле 115 кг чедир деңзиге чемпионнаан, Тываның Чаан мөгези Сайын-Белек Түлүш тулган чемпион­ атты база чаалап алган. Ынчалдыр ол эрткен чемпионаттың 2 дакпыр чемпиону болган. Тываның эң шыырак мөгелериниң бирээзи Кара Алаңгы, ам Россияның сумога база шыырак суможуларының аразынче кирип, үжүүрлешкен. Сайын-Белек-биле чаңгыс деңзиге хүрешкеш, аңаа финалга октадыпкаш, 2 дугаар болган Тываның Арзылаң мөгези Айдың Монгуш тулган чемпион ат дээш хүрешке Чаан мөгеге арай эртежик таварышкаш, база катап октадыпкан. Ынчалза-даа ол дараазында онагларын ажып алгаш, 3-кү черни ээлээн. Москвадан келген үш Абдула-Заде алышкыларның эң алдар-аттыы болгаш арга-дуржулгалыы Константин-биле хүрешкеш, Айдың 2 катап догааш болган. 3 дугаар салыгда харын Айдың арыг октаан. База бир 3 дугаар черни дыка шыырак мөгелерни октаан Артыш Ооржак чаалап алгаш, эр хей болган!

Абдула-Заде алышкылардан Игнатий (77 кг) биле Георгий (85 кг) боттарының деңзилеринге чемпионнап кааны, оларның тренери болгаш ачазынга улуг чоргаарал болганы чугаажок. Чүгле Константин бодунуң деңзизинге (115 кг чедир) тываларны ажып чадап кааш, хүлер медальга четкени оларга арам-саар болган боор…

Тулган чемпион ат дээш база бир кордакчы, Соңгу Осетия-Аланиядан Заур Караевти Сайын-Белек Түлүш 3 секунда-даа чедирбейн, былдавышаан, доңгайтыр шелип каапканы кайгамчык болган. Ону көргеш, мен, шаанда кончуг мөге эрлер аалга инек саарынга шаптыктаар улуг бугаларны ийи мыйызындан туткаш, мыйыстарын шыкче киир шанчып каар турган деп чугааны сактып кээр чордум. Ылап-ла үзер буга ышкаш халып келген Заурну Сайын-Белек карак чивеш аразында дохёже доңгайтыр шелип каапканын ол бүгү назынында утпас боор… Дараазында база-ла ол Заурну Айдың Монгуш элээн тудушкан соонда, чаңгыс холу-биле дохё долгандырыындан үндүр октаптарга, база дыка-ла магадап хыым ханды, мөгелеривис дээш чоргааралым көдүрүлдү. 150 кг ажыг деңзилиг, шары-буга ышкаш ызыр, улуг мөгени бөмбүк ышкаш борбайтыр шывадаптарга, бүзүренчиг-даа эвес чорду… Команда аайы-биле Делегей чемпиону, амы-хууда Делегейге болгаш Европага шаңналдыг чер ап чораан улуг мөге Тывага ынчаар 2 катап октаткаш, кулак дажы негеп, дараазында албан аалдап кээр боор…

Эр улус аразынга Тываның командазы база 1 дугаар черни алганынга, Тывага сумо хүрешти сайзырадып эгелээн, Россияның алдарлыг тренери, эртежик «аъдының бажы хоя берген» Радислав Алаш-оолович Монгуш аравыска турган болза, та кайы хире өөрүп турар ийик… «Ада көрбээнин оглу көөр» дигени ышкаш, бүгү Тываның спортун, ооң иштинде сумону, ооң оглу, ТР-ниң спорт сайыды Субудай Радиславович Монгуш бедик деңнелде сайзырадып чоруурун эрткен чемпионат көргүскен. Аңаа бүгү деткимчени берген Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгга, Дээди Хурал Даргазы Каң-оол Даваага кончуг солун улуг спортчу шуулган, байырлал дээш бодум амы-хууда мурнумдан болгаш «Шын» солуннуң номчукчуларының, спорттуң мөгейикчилериниң мурнундан улуу-биле четтиргенивисти илередир-дир мен.

Сумога Делегейниң 2 дакпыр, Евро­паның 7 дакпыр, Россияның хөй дакпыр чемпиону, Тываның Күчүтен мөгези Аяс Семис-оолович Монгуштуң салгакчылары Тывада хөй деп чүвени төөгүде бир дугаар Тывага бедик деңнелге эрткен Россия чемпионады бадыткаан.

Мерген АНАЙ-ООЛ.