Ноябрь 1 – Тыва дыл хүнү
Улуг-Хемниң агымы дег күштүг, ак-көк Тывавыстыӊ дээри дег арыг, бора хектиӊ эдери дег өткүт, алдын-сарыг сыгырганыӊ эдери дег элдептиг төрээн дылым! Сенде хову-шөлдерниӊ делгемнери, тайга-таӊдыларныӊ бедиктери, кылаӊ хөлдерниӊ оожум-топтуу, оран-делегейниӊ оът-сигениниӊ айдызы, аӊ-меӊиниӊ алгы-кышкызы сиӊген.
Чырык өртемчейге карак чивеш аразында чуртталгамда тыва дылдыг төрээн чонум аразында чор мен. Өргүн көвей улустарныӊ дылдарыныӊ аялгаларыныӊ аразынга мөӊге шагда хомустуӊ үнү бооп чаӊгыланып чор, өлчей кежиктиг хайыралыг тыва дылым!
Профессор Шулуу САТ.
Тыва чоннуң үнелиг эртинези болган төрээн тыва дылды сайзырадыр, байлакшыдар, камгалап-кадагалаар, деткиир болгаш чугаа культуразын бедидер сорулга-биле, ноябрь 1-де Тыва дыл хүнүн тургузар дугайында эгелекчи саналды Улустуң чогаалчызы, хүндүлүг шүлүкчү Александр Александрович Даржай киирген. Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң 2016 чылдың январь 18-те үнген чарлыы-биле ук байырлалды чылдың-на эрттирип турар апарган.
Делегейде бөгүнгү хүнде аңгы-аңгы санаашкыннар-биле алырга, 5000-6000 хире янзы-бүрү дылдар бар. Таптыг тодаргай хемчеглер албас болза, оларның хөй кезии ХХI чүс чылда чиде берип болурунуң айыылы тургустунуп турар.
Делегей дылдарын тывылган угун барымдаалап өг-бүлелерге чарып турар. Дылдарның шак ындыг бөлүктээшкинин ёзугаар тыва дыл түрк дылдарның бөлүүнге хамааржыр.
Девискээр талазы-биле тыва дыл саха (якут), долган, шор, хакас, тофа, алтай дылдар-биле кады Сибирьниң түрк дылдарынга хамааржып турар.
Тыва дылды, ооң диалектилерин болгаш аялгаларын, амгы тыва литературлуг дылдың айтырыгларын, дылдың төөгүзүнүң айтырыгларын шинчилеп келгениниң түңнелинде, профессор, тыва дыл эртемдени Ш.Ч. Сат тыва дыл төрел аймак-сөөктерниң дылындан аңгы бот-тускайлаң дыл кылдыр X-XV чүc чылдарда хевирлеттинип келген деп санаан.
Тыва дыл – Тыва Республиканың девискээринге орус дыл-биле деңге күрүне дылы дээрзин Тыва Республиканың Үндезин хоойлузунуң 33 чүүлүнде айыткан (1993 ч.).
#Тывадылхүнү #Төрээндыл #Байырлал #Тыва #Тува #Шынсолун #Тывадыл #Тывамедээ #Tuva #Shyntuva
