Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл сумузунуң девискээринде “Турлаг-Аксы деп черде «Кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилери Алдынай Дуган болгаш Артыш Хомушкулар бо кышты хүр ажып алган. Аныяк малчыннарның чугаазы-биле алырга, кыжын хар чуга болгаш малга таарымчалыг, одар-белчиир девискээри колдуунда кара чыткан.
Малчыннар эрткен чылын 5 автомашина ишти сигенни кезип алган, 60 шоодай сула болгаш 30 шоодай чарба-биле кыштааннар. Мал чеми харын-даа арта берген. Чүге дизе шээр мал колдуунда одарлап чоруур болгаш, шоолуг чарыгдал чок болган.
Аныяк кыштагжыларның аалынга чеде бээривиске, боттарының чаш уруглары-биле кады 5-6 хире эге класстарның өөреникчилери ойнап халчып турар болду. “Бо ажы-төл дээрге ада-иезиниң езулуг дузалакчылары, улуг кижилерден дудак чок. Эң бичиилери чадаг-тергезин мунуп алгаш, хойларын дозуп эккээр. Оон улуг 10-12 харлыг оолдар аът-хөлдү мунуп билир болгаш чылгы малды хавырып өөренип алган" – деп, өг-бүлениң баштыңы Артыш демдегледи.
"Кыштаг" губернатор төлевилелиниң ачызында хүлээп алганы 200 хой-биле чергелештир, малчыннар он ажыг саар инектерлиг, дөрт аскыр чылгылыг болгаш 500 ажыг шээр малдыг.
– Бо төлевилелге киржир мурнунда-ла ада-иемден дамчып келген каш хой-өшкүлеривис черле турган. Бо үе дургузунда шээр малдың баш саны элээн өскени ол-дур. Шынап-ла, шуут мал-маган чок турган аныяк кижилерге амыдырап-чурттаарынга таарымчалыг байдалдарны тургузуп, “өрегелиг өглүг, өремелиг шайлыг” болурунга Тываның Чазаа болгаш Көдээ ажыл-агый яамызы дузалажып турарын канчап черле демдеглевес боор.
Ынчалза-даа тыва чоннуң үлегер домаанда ышкаш, “кас оруу дег, каалама” чүве кайда-даа чок. Мал ажылынга база берге айтырыглар кайы көвей. Ооң бирээзи – кыргаан хой дүгүн дужаар, ону хүлээп алыр черлерниң тывылбазы. Хой дүгүнге деңнээрге, өшкү дүгүн садып алыр күзелдиг кижилер хөй болур. Ол дээш албан-биле чайлагга чедип келир. Чижээлээрге, бистиң бо аал-коданның девискээринде амгы үеде 70 хире хойнуң дүгү кажаа чанында анаа октаттына берген чыдарын көрүп тур силер.
Хой кыргылдазы ам-даа уламчылаар. Шээр мал-биле кады эрткен чылын төрүттүнген хураганнарның дүгү база немежип кээр. Та канчаар чүве, черле аайын тыппас-тыр мен. Бо дээрге бүгү Тывада шээр мал тудуп чоруур малчыннарның шуптузунуң таваржып турар чидиг айтырыы деп бодаар мен – деп, аал-коданның херээжен ээзи Алдынай хараадал-биле чугаалады.
Тус черниң агаар-бойдузу болгаш малчыннарның өөренген чаңчылы езугаар, «Кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилери Алдынай Дуган болгаш Артыш Хомушкунуң чазаа-биле кыштааның аразы Алаш хемден ырак эвес, чаңгыс кежиг азы көвүрүг ажыр чыдар. Удавас аныяк малчыннар Ажык тайгазынче мал-маганын семиртип алыры-биле, чайлаглап үне бээр.
Мерген ОНДАР.
#Кыштаг #Губернатортөлевилели #Бай_тайгакожуун #Кара_хөл #Шынсолун #Тыва #Тывамедээ #Тывадыл #Тывамедиагрупп #Тува #Tuva #TMG #TMGNEWS #Tuvanews
