Декабрь 24-те Кызылдың хоорай судунуң чаа оран-савазының албан езузу-биле байырлыг ажыдыышкыны болган. Ук болуушкун чүгле хоорай судунуң эвес, а республиканың бүгү суд системазының төөгүзүнче кирген.
ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Сергек Хертек, ТР-ниң Дээди Судунуң даргазы Валерий Ондар, ТР-ниң Суд департаментизиниң эргелелиниң начальниги Андрей Чернявский, Кызылдың хоорай судунуң даргазының хүлээлгелерин күүседип турар Радион Кужугет кызыл кожааны кезер езулалга киришкен.
Кызылдың хоорай судунуң төөгүзүнде бо үш дугаар оран-сава болуп турар. Бир дугаары – Дружба кудумчузунда Кызыл хоорайның иштики херектер эргелелиниң дужунда бир каът ыяш бажың. Дөртен чылдардан тура хоорай суду аңаа турган. Тозан чылдар эгезинде хоорай суду найысылалдың төвүнде, эрги компартияның оран-савазынче көшкен.
Үе эрткен тудум шииткекчилерниң, суд ажылдакчыларының саны немежип, кабинеттер, суд хуралдары эрттирер залдар чедишпестеп эгелээн. Ынчангаш хоорай судунуң чаа делгем, үш каът оран-саваже көшкени ук нарын айтырыгыны шиитпирлээни ол. Бо хүнде ында 121 кижи ажылдар турар.
Амгы үениң негелдери-биле дериттинген делгем оран-савада суд хуралдарынга келген чонга, ылаңгыя харык-шинээ кызыгаарлыг кижилерге шупту таарымчалыг байдалдарны тургускан. Суд хуралы эрттирер залдар аудио, видео болгаш видеохарылзаа системалары-биле хандырттынган. Ол ышкаш чажыт херечилерге тускай өрээл база бар.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның мурнундан ооң оралакчызы Сергек Хертек байыр чедирген.
– Чаа чыл бүдүүзүнде республиканың төвүнде база бир амгы үениң чаа оран-савазын ажыглалче киирген-дир. Хоорайның девискээринге шүүгү инфраструктуразын идепкейжи сайзырадып турары дээш ТР-ниң Суд департаментизинге өөрүп четтиргенимни илередип тур мен. Бо ажылды кожууннарга уламчылаар дээрзинге идегээр-дир бис. Бо чаа оран-сава амгы үениң негелделеринге дүгжүп турар болгаш Кызылдың хоорай судунуң аппарадының база суд корпузунуң ажылынга эки аргаларны тургускан. Чаа 2022 чыл силерге улуг чаартылгалар-биле эгелеп турар – деп, ол чугаалаан.
ТР-ниң Дээди Судунуң даргазы Валерий Ондар Кызылдың хоорай судунга шииткекчиниң дузалакчызындан эгелээш шииткекчиге чедир ажылдаан. Ол найысылалда республиканың чурттакчыларының барык чартык кезии чурттап турарын демдеглеп, хоорай судунуң шииткекчилерниң хөй ажылын дыка эки билирин айыткан.
Шииткекчилер бичии орээлдерге олурган, аппарат ажылдакчыларының кабинеттери база чедишпейн турган. Суд хуралының секретарьлары суд залынче кирер дээш ээлчеглежип турганын Валерий Ондар сактып чугаалаан. Ол суд эрге-чагыргазының сүлде-демдээ болур деңзи биле селеме туткан ийи караа шарыглыг грек мифологияның дарийгизи “Фемида” чуруун белекке тывыскан.
ТР-ниң Суд департаментизиниң эргелелиниң начальниги Андрей Чернявский Кызылдың хоорай судунуң коллективинге чаа оран-саваже көжүп киргени-биле байырын чедирип, оларга хамаатыларның эрге-ажыын камгалаар талазы-биле белен эвес ажылынга чедиишкиннерни күзээн. Ол эргелелдиң капитал септелге килдизиниң ажылдакчыларын онзалап демдеглээн.
– Баштайгы дашты маңаа 2018 чылдың июль 6-да салган. Оран-саваны тудуг материалдарының өртек-үнези улгадып турар нарын үелерде доозар ужурга таварышкан бис. Бо хүн чаа Шүүгү бажыңын хоорай судунуң коллективинге албан езузу-биле дамчыдып турарывыс бо.
Бис суд системазының ажылдакчылары төрээн черивистиң чурттакчы бүрүзүнге суд камгалалын алыр конститусчу эргелерин боттандырар арганы бээр ужурлуг – деп, ол чугаалаан.
Тудугну «2013-2020 чылдарда Россияның суд системазының хөгжүлдези» федералдыг тускай сорулгалыг программазы-биле «Сельстрой» КХН туткан.
Чаа үш кат оран-саванының ниити шөлү – үш муң ажыг дөрбелчин метр. Судтуң девискээринде машина тургузар чер, архив база үзүктелиишкин чок электри хандырылгазын бээр генератор бар.
Чыл келген тудум боттарының эрге-ажыын камгаладып алыры-биле судче кээп турар хамаатыларның саны көвүдеп турарын демдеглеп каары артык эвес. 2020 чылда Кызылдың хоорай суду 5004 хамааты болгаш административтиг, 1003 кеземче херектерин көрген. Бо чылдың 11 айларының дургузунда 5304 хамааты болгаш административтиг, 1083 кеземче херектерин көрген.
Чаа чыл бүдүүзүнде Кызылдың хоорай суду үрде манааны Шүүгү бажыңынче көшкен. Сөөлгү чылдарда Бай-Хаак кудумчузунда ТР-ниң Дээди Судунуң, РФ-тиң Истелге комитединиң Тывада эргелелиниң оран-саваларын ажыглалче киирген.
Байырлыг хемчегге республиканың эрге-хоойлу, суд системазының төлээлери киришкен.
Шончалай ХОВАЛЫГ.
Авторнуң тырттырган болгаш архивтен алган чуруктар.
#ТМГмедээлер #Кызылдыңхоорайсуду #Чаартылга #Тыва #Тува #Шынсолун #Тывадыл #Тывамедээ #Tuva #Shyntuva
