Кадыкшылының арга-шинээ кызыгаарлыг уруглар-биле кезээде кады бис
Кызыл хоорайның муниципалдыг бюджеттиг өөредилге албан чериниң (МБӨАЧ) № 4 ортумак өөредилге школазының (ОӨШ) чанында Дистанциялыг өөредилгениң муниципалдыг төвүнде (ДӨМТ) Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнүнге тураскааткан декадазы эгелей берген (школаның директору Наталья Анатольевна Масленникова, интернет таварыштыр чорудар ДӨМТ-ниң удуртукчузу Чечекмаа Болат-ооловна Куулар). Мында инвалид уруглар өөренип турар, оларда чурттап турар бажыңынга өөренир дугайында эмчи комиссиязының үндүрген түңнел бижиктери бар болгаш дистанциялыг технологияларны ажыглавышаан өөренир дугайында психологтуг эмчи-педагогика комиссиязының үндүрген түңнел бижиктери бар.
Кадыының арга-шинээ кызыгаарлыг (КАК) уруглар дээрге оларга тускайлаттынган онзагай өөредилге чорудар негелделерлиг уруглар-дыр. Өөренип турар кадыы кызыгаарлыг уругларның категория бүрүзүнге адаптациялыг өөредилге программазын (АӨП) ажылдап кылыр апаар, АӨП дээрге, КАК-тыг уругларны өөредиринге оларның психиктиг сайзыралының онзагай талаларын база хууда арга-шинээн өөренип көрүп тургаш, таарыштырып каан программа-дыр.
Бо уругларны компьютерге өөредири – оларның өөредилге материалын эки шиңгээдип, билип аар дээн сонуургалын бедидип, уругнуң сайзыралын хандырар, бүгү талазы-биле кижизидеринге салдарлыг болур.
2020-2021 өөредилге чылында бистиң төпке өөредилге база-ла республикада бүгү школаларда дег, коронавирустуң халдавырлыг аарыгның тарап турар байдалдарында Хереглекчилерниң эргелерин болгаш кижиниң менди-чаагай чоруун камгалаар адырга хайгаарал чорудар талазы-биле федералдыг албанның (Росхайгаарал) сүмелерин сагыыры-биле эгелээн. Бистиң уругларывыстың школаже анаа үелерде дег баар аргазы турган. Школага келгеш олар долгандыр турар кижилер-биле чугаалажырынга өөренип, ынчаар чаңчыгып, орта өөрени бээрлер. Уруглар-биле логопед, психолог хүннүң-не кичээлдеп, база чурулга болгаш өске-даа кичээлдерже сеткил ханыышкын-биле барып турарлар. Үш дугаар хүн санында-ла класс шактары эртер. Хемчеглер солун болгаш байлак кылдыр эртип турар. Чыл санында инвалидтер декадазынга аажок кызымаккай белеткенип турар бис.
Төпте 27 өөреникчи өөренип турар: эге школада – 6 кижи, ортумак звенода – 16, улуг классчылар – 5 кижи.
Бот-боттары-биле ужуражырынга пандемия шыңгыы кызыгаарлаашкыннарны кииргени-биле холбаштыр, бажыңга өөренир инвалид уруглар школада эштери-биле ында-хаая ужуражыр болгаш чугаалажыр харыы чок болганнар.
Дистанциялыг өөредилге школаларның дыка хөй өөреникчилеринге элээн нарын шылгалда болган, ынчалза-даа ол дистанциялыг төптүң башкыларынга болгаш өөреникчилеринге ол хамаарышпас.
Чаңчыккан хевирге, скайп таварыштыр, кичээлдерни, класс шактарын болгаш школада хемчеглерни эрттирерин уламчылап турар.
Дистанциялыг төптүң өөреникчилери онлайн конкурстарга идепкейлиг киржип турарлар. С.Есенинниң 125 чыл оюнга тураскааткан видеороликтер конкурузунга 9-ку классчы Нинжедмаа Хомушку, 7-ги классчы Екатерина Пак ийиги черлерни ээлээннер. Тыва дыл хүнүнге тураскааткан «Сылдысчыгаш» солуннуң редакциязының эрттирип турары «Төрээн дылым – тыва дылым» деп шүлүктер мөөрейинге шаңналдыг черлерни 10-гу классчы Аяна Доңгак, 5-ки классчы Вилория Лаа, 5-ки классчы Найыри Чамбыт ээлээннер.
Адалар хүнүнге уткуштур «Мээн ачам» деп чагаалар конкурузун эрттирген. Доржу Хертек, Найыр Чамбыт, Саян Ооржак, Владимир Маады, Нинжедмаа Хомушку боттарының ачаларының дугайында хүндүткел-биле болгаш чоргаарал-биле бижип турарлар. Адалары-биле оларның аразында хамаарылга арыг сеткилдиң ханызындан болгаш долу бүзүрээринден кээп турар.
«Тайбыңның болгаш буянныг чоруктуң» челленджи. Киржикчилери: Вилория Лаа, 7-ги классчы Алдын-Херел Маадыр, 7-ги классчы Салим Монгуш, 8-ки классчы Аким Куулар, 8-ки классчы Ван Хай Ян.
Өөредилге эртемнериниң неделязынга хамаарыштыр класс шактарын база эрттирип турар: 9-ку классчылар аразынга «Делегейде эң-не кайгамчык 10 үнүштер» деп химияга хамаарыштыр угаанныг боорунуң «Менделеевтиң таблицазын номчувушаан» деп, «Географтыг диктант» деп конкурстарны, «Алдарлыг аян-чорукчулар болгаш баштайгы ажыдыкчылар» деп биче хемчээлдиг чогаадыг конкурузун болгаш өске-даа «Чуртталга чараш-тыр», «Оваарымчалыг, коронавирус», «Алдын кушкаш» деп тыва дыл хүнүнге уткуштур база «Мээң шыдамыккай делегейим» деп конкурстарны эрттирип турар.
А ол ышкаш уруглар хоорайның КАК-тыг уруглар аразынга чогаадыкчы ажылдар конкурузунга киржип турар база Иелер хүнүнге белеткенип турар.
Профугланыышкын ажылын чорудуп турар.
Бистиң дыка хөй доозукчуларывыс школа дооскан соонда өөредилге черлеринге улаштыр өөренирин уламчылааннар. Оларга Тываның күрүне университединиң физика-математика факультединиң студентизи Доджэ Хомушку. Чаяна Ооржак – Кызылдың эмчи колледижизиниң, Артем Хайдуков — Кызылдың транспорт техникуму, ол-ла колледжтиң доозукчузу Вика Ооржак Кызылдың медицина албан черлеринде ажылдап эгелээн.
Чамдык доозукчулар республикадан дашкаар өөренип турарлар. Санчай Сюрен — Москва хоорайда кулинария техникумунуң студентизи. Чаяна Монгуш Красноярскиниң техникумунуң «Социал ажылдакчы» деп факультедин дооскан. Бистиң дыка хөй доозукчуларывыс Тываның политехниктиг техникумунуң инклюзивтиг өөредилге салбырында азы онзагай негелделерлиг уругларны кызыгаарлаашкын чокка өөредилгеже кирерин хандырып турар салбырда өөренип турарлар.
Кызылдың №4 школазының баазазында инвалид уругларның дистанциялыг өөредилге төвүнүң амыдыралындан
Пандемия үезинде бүгү чурттуң сургуулдары дистанциялыг өөредилге-биле өөренгеш бергелерге таваржып, ада-иелер, школачылар ол дистанциялыг өөредилгеге тааржып чадап турган үеде, бистиң төптүң кичээлдери, хөй-ниити амыдыралы өөренип чаңчыккан аайы-биле үзүктел чок чоруп турган.
Алевтина ХОМУШКУ,
Кызылдың 4 дугаар школазының башкызы.
