Төлевилелдер боттаныышкында
Республиканың эң ырак суурларының бирээзи Ак-Чыраада чоокта чаа эмнелге туттунган. Кожуун төвү Хандагайты-биле аразы база ырак, черле ынчаш, аргыжары арай берге суур чүве. Бичежек суурга чаа бажың немежип кээрге, кайы ырактан-на шевергин көстүр, эки чорду.
Чаагайжыды кылдынган чаа эмнелге көстүп кээрге, суурнуң чону аажок өөрээннер. Ооң мурнунда турган эмнелгези ийи аал чурттаар бажыңның бир талазы, колхоз, совхоз үезинде-ле туттунган оран-савага хамааржыр. Оон бээр ам элээн чылдар эрте берген, эрги эмнелгези, шынап-ла, кээргенчиг.
Бо эмнелгеде үш эмчи-биле санитарка ажылдап турар. Кол харыылап турар эмчизи Любовь Ондар. Ол хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылдап келген. База арга-дуржулгалыг эмчи Вячеслав Ажы чонунга дузалажып чоруур. Санитарказы 10 ажыг чыл ажылдап турар. Байлакмаа Базыр-оол кончуг харыысалгалыг, даанган ажылынга бердинген деп коллегалары чугааладылар. Оон ыңай Сарыг-Хөл суму чагыргазының даргазы Владик Баазаң суурнуң амыдыралын кысказы-биле тайылбырлады:
Бистиң суурда 500 ажыг чурттакчы бар. Школа, уруглар сады, эмнелге дээш албан черлери ажылдап турар. Чоокта чаа эмнелге ажыттынган, оон ыңай ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының шугуму-биле уругларга ойнаар шөлдү кылып бергенинге Тываның Чазаанга база өөрүп четтирип турар бис. Берге айтырыгларывыс бар, бир дугаарында, телефон, харылзаавыс шуут чок, ийиде, аргыжар оруктарывыс берге байдалда, ылаңгыя кышкы үеде кожуун төвү Хандагайты чедери берге. А Хоолу көвүрүүнүң талазында оруктарны эрткен чылын-на суг-үер үреп каапкан, ам-даа кылдынмаан, бо айтырыгны удаа-дараа чугаалап, киирип турар бис, депутатка-даа, кожуунда удуртукчуларга-даа... – деп, чагырга даргазы чедир шиитпирлээр айтырыгларны база чугаалады.
Хөй чылдарда бараан болуп чоруур ажыл-агыйының дугайында эмчи ажылдакчылары боттары таныштырганнар:
Любовь Ондар, фельдшер: “Суурда улуг улус 225 хире, 100 бичии-ле ажыг уруглар бар, 0 хардан 18 харга чедир назылыглар-дыр. Оон ыңай чаа эмнелгелиг апарган бис. Бо чылдың февраль 17-де байырлыг байдалга ажыдыышкынын эрттиргеш, бээр көжүп келдивис. Амгы үениң негелдезинге дүгжүп турар, мындыг онза эмнелгеге ажылдаарга, дыка эки чүве-дир. Бо үеде колдуунда-ла тарылгалар кылып турар бис. А ковидке удур тарылганы кылырда, улуг улусту Хандагайтыже алгаш чоруп турган бис, мооң мурнунда. Амга чедир чеди кижи тарыдып алган, мынчап кээрге, кожуун төвүнче улуг назылыгларны алгаш чоруп турарга, арт-сын ажыр орук берге, чарыгдал база улуг боорга, бистиң Торгалыг участогунда терапевт эмчи Аржаана Куулар-биле маңаа келгеш, улусту хүлээп алыр деп дугурушкан бис. Ынчангаш ковидке удур тарылганы кылыптар, улуг улустан 136 кижи тарыдар, оларның аразында кадыының байдалы-биле хынадыр улус база бар, олар ооң соонда тарыдар, чаш уруг эмзирер авалар, сааттыг иелер дээш, бо улузувус бар. Бистиң эмнелгеде машина чок бис, ынчалза-даа суму чагыргазы техника-биле хандырып турар, бисти аай-дедир чедирип турары кончуг эки. Ынчаарга үш кижи ажылдап турар, эргелекчизи, акушерка эмчи база санитарка”.
Шынап-ла, чаа эмнелгеге ажылдаарга-даа, чиик болур деп боттары-ла өөрээн сеткилин чугааладылар. А эрги эмнелгезин суму чагыргазынче дамчыдып берген, ол бажыңга суурга ажылдап келген специалистерни чурттадыр деп турарлар. Мындыг ыржым, ырак сумуга изиг, соок суглуг, улус эмнээр аңгы-аңгы өрээлдерлиг, кончуг-даа таарымчалыг байдал тургустунган болгаш бурунгаар хөгжүп орар деп демдеглээр апаар. Найысылалдан ырак-узак-даа болза, ажыл-ишчи чоннуң чурту-дур ийин. Суурнуң чоогунда кончуг чараш Амдайгын хөл бар, кыдыында дустары агара берген кылаңайнып чыдар, бир-бир көөрге, Дус-Хөл-даа сагындырар, а барыын уунче көөрге, ужу-кыдыы көзүлбес Успа-Хөл шөйлүп чоруп каан. Чурттакчылары Амдайгын хөлдүң малгажын, дузун сөөк-даяк аарыынга ажыглап турар деп, эмчилери ажыт-чажыт чокка чугаалап турдулар. Бо суурну чижек кылдыр алыр чүве болза, республиканың ырак булуңнарының чаартынып, хөгжүп турары көскү.
Ася ТҮЛҮШ.
