Школага кандыг-даа кичээлди эрттирерде, практика биле теория кады чоруурун башкылар эки билир. Ынчангаш бо хүннерде «Журналистиканың үндезиннери» деп бөлгүмнүң удуртукчу башкызы Сайсуу Куулар, Тыва Республиканың Чурагайлыг хөгжүлде яамызы база Парлалга бажыңы «Тывамедиабөлүктүң» удуртулгазы-биле харылзашкаш, массалыг информация чепсектериниң ажылын херек кырында көргүзер сорулганы салган.
Кызылда Красноармейская кудумчузунда 100 дугаарлыг бажың азы чоннуң, ылаңгыя журналистерниң адап өөренгени-биле Парлалга бажыңында республикада ниитилел-политиктиг солуннар: «Шын», «Тувинская правда», «Тываның аныяктары» болгаш «Сылдысчыгаш» солуннары, «Тува 24» телеканалдың база ТМГ «Тывамедиабөлүктүң» медээлер агентилелиниң корреспондентилери ажылдап, республика амыдыралында болуушкуннарны хүн бүрүде чырыдып, ажылдап турар.
Кызылдың дугаары 2 школазында өөренип турар келир үениң журналистери бирги ээлчегде «Шын», «Тувинская правда» солуннарның редакцияларының ажылы-биле танышкан. Солунну типографияга чыып, парлаары-биле чорудар мурнунда, ону компьютерге өрүп, чыскаар ажылдарны (вёрстка) кылып турар операторлар, ол ышкаш солунга корреспондентилерниң бижээн материалдарын «номчуур», хынаар корректорларның ажылын сонуургап көрген.
Школачы уруглар, оолдар «Тувинская правда» солунда хөй чылдарда (вёрстка) солун чыскаар килдисте ажылдап чоруур Любовь Ховалыгның солунга журналистерниң бижээн (материал) чүүлдерин канчаар чыскаарын, фоточуруктарны канчаар улгаттырып, бичииледирин, ооң өң-чүзүнү база шынарын чырыдып, экижидери дээн ышкаш солун база делгереңгей тайылбырындан билип алган.
Дараазында республикада бичии уруглар база аныяктар солунун үндүрүп турар «Тываның аныяктары» болгаш «Сылдысчыгаш» солуннарының редакторлары Мира Коңгул-оол база Алдынай Саая-биле ужуражып, сөөлгү каш чылдарда өңнүг чараш кылдыр парлап үндүрүп турар журналдарны школачылар холунга тудуп көрген. Ол ышкаш ук сеткүүлдерже кандыг темаларга материалдарны бижээш, кайнаар чорудуп болурун, ында парлаттынган чүүлдерниң маадырлары, бичии оолдар, уругларның эки шынарлыг, чараш чуруктарын аажок сонуургаан. Бир өөреникчи:
– Солунче чагаалар бижип турар улус хөй бе, оларның аразында чижилге бар бе – деп айтырганы дээрге-ле, журналистика ажылын сонуургап турары илдең.
Тыва журналистиканың келир үези, идегели деп санап болур, тыва дылга, тыва солуннарга (статья) чүүлдер бижиксээн өөреникчилерниң дөрткү базымы, Парлалга бажыңының дөрткү каъдында «Тува 24» телеканал болган.
Россияның хөй-ниити телевидениези азы ОТР каналда даң бажында 5.00 шактан эртенгиниң 9.00 шакка чедир, ол ышкаш кежээниң-не 5.00 шактан 7.00 шакка чедир республика амыдыралындан сюжеттерни, аңгы-аңгы дамчыдылгаларны белеткеп турар корреспондентилер Сайгын Бюрбю, Айдана Ховалыг, Даян Дансюрюн, монтаж кылып турар техниктиг ажылдакчылар Аңгыр Ооржак, Күзел Сарыг-Серен дээш өскелерниң-даа ажылын көрүп, танышкан соонда, операторлар бөлүүнүң удуртукчузу Чай-Хаан Донгак келген аалчыларны студияже чалаан.
Бирги ээлчегде, тематиктиг дамчыдылгалар эрттирип турар улуг, делгем студияда тургускан камералар база ону чырыдар сайгылгааннар, режиссёрнуң ажылдаар олуду – пульт уругларның улуг сонуургалын оттурган. А чоокта чаа ажыттынган орус дылда медээлер дамчыдарынга көрдүнген бичежек студияга уруглар медээлерниң башкарыкчызы, диктор кижиниң креслозунга олуруп, телевидениениң ажылының дугайында хөйнү билип алган.
Ол-ла «Тува 24» телеканалдың чанында «Звезда» деп бүгү Россия чергелиг федералдыг радионуң салбыры бар. Ында ажылдап турар диктор Даян Дансюрюн радиомедээлерни канчаар чыып алырын, каш минута, каш шак дургузунда ук радио Тываның девискээринге янзы-бүрү медээлерни радио дыңнакчыларынга, чонга дамчыдып турарын тодаргай тайылбырлап берген.
Дөрткү каъттан бадып келирге, үшкү каътта ажылдап олурар, «Тывамедиабөлүктүң» интернет четкизинде медээлер агентилели ТМГ-ниң корреспондентилери Дина Мындрима, Николай Иванов болгаш Чинчи Кашпык-оол олар Кызылдың дугаары 2 школаның онгу клазының өөреникчилери – келир үениң журналистерин уткуп алган.
Чижээлээрге, чоокта чаа бүгү республиканың девискээринге бо чылын бир дугаар дүшкен кылын хар дээрге база медээ-дир. Ооң түңнелинде, автомашина чолаачыларының кышкы дугуй кедирери, база орук шимчээшкиннерин кышкы үеде сагып, оваарымчалыг болуру, агаар-бойдустуң онза байдалдарын чайладыр дээш, ап чорудуп турар хемчеглер дээрге-ле база-ла хүннүң чугула медээзи болур.
Ол хамаанчок Кызылдың дугаары 2 школазында журналистика бөлгүмүнче барып турар өөреникчилерниң «Тывамедиабөлүкке» аалдап келгени база медээ дээрзин ТМГ медээлер агентилелиниң кол редакторунуң оралакчызы Дина Мындрима уруглар, оолдарга тайылбырлап берген.
Кызылдың дугаары 2 школада «Журналистиканың үндезиннери» деп класстан дашкаар бөлгүмнүң башкызы Сайсуу Кууларның чугаазы-биле алырга, Парлалга бажыңы "Тывамедиабөлүкке" аалдап чораан чамдык өөреникчилер экскурсия соонда башкызы-биле чугаалажып, боттарының бодалдары-биле үлешкен.
Чижээлээрге, Кызылдың дугаары 2 школаның 10 «а» клазының өөреникчизи Влада Банжа:
– Солун чыскаап, ону парлаар ажылды дыка сонуургадым. Маңаа ажылдаар корреспондент кижи орус, тыва дылдарны эки билир болуру эргежок чугула-дыр. Чүге дизе орус дылда чазак-чагырганың доктаал-саавырын болгаш өске-даа медээлерин орус дылдан тыва дылче очулдурар апаар…
Луиза Эсенкулова:
– Солун ажылын дыка хөй кижилер кылып турарын билип алдым. Корреспондент, журналистерден аңгыда, корректор, вёрстка кылып, солунну чыскаар, аңаа ат салыр кол редактор, ол ышкаш солунну тарадыр реклама ажылдакчылары база бар болду…
Долума Комбу:
– Тывада үнүп турар солуннар, журналдарның кол редакторларының аттарын билип, оларның чамдыызын ийи караам-биле көрүп, ужуражып, таныжып алдым. «Тываның аныяктары» база «Сылдысчыгаш» сеткүүлдерни өңнүг, чараш кылдыр аныяктар база школачыларга сонуурганчыг болурун өөренип көрбүшаан, үндүрүп турары эки-дир.
Алдын-Сай Дамба-Хуурак:
– Солуннарга деңнээрге, дүрген болгаш ол-ла хүн медээлерни чонга чедирер телевидение ажылы мээң сеткилимге чоок болду. «Тува 24» телеканалда оператор, диктор база корреспондент дээш аңгы-аңгы мергежилдиг кижилер медээлер база өске-даа дамчыдылгаларны делгем, чырык, чараш студияга бижидип, монтажтап үндүрүп турарын билип алдым.
Массалыг информация чепсектери парлалга болгаш телевидение, радио база интернет четкизинде медээлер агентилели деп каш аңгы угланыышкынныг ажылдап турарын келир үениң журналистери – оолдар, уруглар билип алганы өөрүнчүг. Ынчалза-даа бо белен эвес мергежилди шилип алыксаар изиг күзел бир аңгы, а ону боттандырып, эртем-билиг чедип алгаш, хөй чылдарда ажылдаары база бир аңгы айтырыг болур.
Ындыг-даа болза Кызылдың дугаары 2 школазын дооскан, Тываның сураглыг журналистери келир үеде республиканың массалыг информация чепсектеринге ажылдай бээринге база идегээр апаар.
Мерген Ондар.
