«Чурттаарынга таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг төлевилел 2019 чылда РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң айыткалы-биле эгезин салган. Ук төлевилелдиң ачызында дыка хөй хоорай, суурларда чаа-чаа чаагайжыдылга тудуглары немешкен. Россияның девискээринде турар муниципалитеттерни сайзырадырынга чаа идигни бээри төлевилелдиң кол сорулгазы.
«Чурттаарынга таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг төлевилел 2030 чылга чедир чурттуң хоорай, суурларының чаагайжыдылгазын бир чартык катап экижидиптер дээрзи планда көрдүнген.
2024 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлери дээш бадылаашкын ажылын идепкейлии-биле чоруткан волонтерларны Чазак Бажыңынга шаңнап-мактаан. Ук хемчегни регионнуң удуртукчузунуң оралакчызы Александр Брокерт болгаш Тудуг сайыды Аяс Хунай-оолдуң удуртулгазы-биле организастап эрттирген.
Суурларга болгаш хоорайларга чаагайжыдылга объектилериниң тудуунуң бадылаашкыны апрель 15-тен май 31-ге чедир үргүлчүлээн. Аңаа ниитизи-биле 14 хардан өрү назылыг 51500 кижи идепкейлиг киришкен. 69 тудуг объектилериниң 30-ин 2024 чылда 16 муниципалдыг тургузугларга федералдыг акшаландырыышкын дузазы-биле боттандырар.
2022 чылдың бадылаашкын түңнелдери-биле бадылаашкынга 45546 кижи киришкен. Барыын-Хемчик кожуун ийи чыл улай бадылаашкынга идепкейлии-биле киржип, 2022 чылда немелде ийи объектини тудар эргени чаалап алганнар. 2024 чылда тудар объектилер бадылаашкынында база олар шылгарааннар.
Төлевилелдер эргелелиниң төлээзи Ольга Монгуштуң дыңнатканы-биле, Россияның регионнарындан Тыва Республика бадылаашкын талазы-биле үшкү черни ээлеп турар. Бирги черде – Чечен Республика, ийиги черде – Томск облазы алган дээрзин ол демдеглээн.
Барыын-Хемчик кожууннуң идепкейлиг волонтеру Евгения Соянованың чугаалап турары-биле, Аксы-Барлык сумузунуң чурттакчылары бадылаашкында эң-не идепкейлиг болгаш хөйү-биле киржип турар.
Кожуундан ниитизи-биле беш төлевилел бадылаашкында киришкен. Барлык сумузунга улуг-даа, бичии-даа чурттакчы чон ойнаар спортчу шөлдү бүрүнү-биле чүмнээр, ажык сцена тудары база көрдүнген. Ийи дугаар төлевилел – Аксы-Барлык сумузунуң төп кудумчузунда ниитизи-биле 15 000 дөрбелчин метр черни чаагайжыдар. Аңаа спортчу шөлдер болгаш дыштаныр булуңчугаш турар. Үш дугаар төлевилелде Кызыл-Мажалыктың Садовая, Чүргүй-оол, Коммунальная кудумчуларын чаагайжыдып, узун сандайлар, бок октаар савалар тургускаш, сайгылгааннар киирер. Дөрт дугаарында, база-ла Кызыл-Мажалыктың Буян-Бадыргы төп кудумчузун чаагайжыдары. Беш дугаарында, Шекпээр сумузунуң Ленин кудумчузунда Демнежилге шөлүн чаагайжыдып, дыштанырынга таарымчалыг болгаш эптиг байдалдарны тургузары көрдүнген. Онлайн бадылаашкынның түңнели-биле Барлык, Шекпээр, Аксы-Барлык сумуларынга чаа объектилерни келир чылын тудуп кылыр.
Барыын-Хемчик кожууннуң волонтерлары Кызыл хоорайга 8 кижи, Сүт-Хөл кожуунга 12 кижи бадылаашкын ажылын чорударынга ачы-дузазын чедирген. Соңгулдага киржири-биле күзелдиг кижи бүрүзү волонтерлар порталы dobro.ru, федералдыг төлевилелдиң бадылаашкын сайтызынга база Күрүне хандырылгаларының ачы-дузазын чедирер порталынга бүрүткелди эртер дээрзин Евгения Соянова дыңнадып турар. Ооң бодалы-биле, шак мындыг төлевилелдерниң бадылаашкынынга чурттакчы чоннуң хөйү-биле киржири чугула. «Чурттаарынга таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг программа дузазы-биле хоорайларга болгаш суурларга чаа-чаа чараш шөлчүгештер, чаартылгалар, чаагайжыдылга объектилери удаа-дараа туттунуп, суурну каас аян киирер, уруглар болгаш ада-иелер чараш шөлчүгештерге, сесерликтерге селгүүстээр.
Регионнуң 9 аңгы кожууннарындан 28 волонтернуң идепкейлиг, кызымак ажылын үнелеп, Чазактың Баштыңының өөрүп четтириишкин бижиктери-биле шаңнаан.
/ Алиса ДОНГАК.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруу.
"Шын" №44 2023 чылдың июнь 17
