Бо айның эгезинде часкы келдиртиишкин эгелей берген. Апрель 17-де Тываның шериг комиссариадындан РФ-тиң Чепсектиг Күштериниң одуруунга хуусаалыг шериг албанын эрттирери-биле бирги ээлчегниң оолдарын үдээр байырлыг ёзулал болуп эрткен.
Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Виталий Бартына-Сады, ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Эрес Хуурак, православ шажынның төлээзи Амвросий Громов база эрткен чылын оглун үдеп чоруткан ава Аяна Тапыян шеригже чаа келдирткен оолдарга байырын чедирип, чагыг-сөзүн берип, хей-аъдын бедидип, шериг албанын төлептиг эрттиргеш, ёзулуг эр мөзүлүг кижилер кылдыр чанып келирин йөрээген.
Виталий Бартына-Сады Тываның Баштыңының мурнундан шериг эртер оолдарга байырын чедирип, шериг дээрге эр кижиниң ыдыктыг хүлээлгези дээрзин сагындырган: “Эки хүннүң мендизи-биле, эргим хүндүлүг дуңмаларым, шериг чоруп турар оолдарның ада-иези база ук байырлалда келген төлээлер. Шериг дээрге эр кижиниң ыдыктыг хүлээлгези дээрзин бистиң кол документивис болур Конституцияда бижип каан. Бо хүнде силер эрлер болуп, ыдыктыг хүлээлгеңерни күүседип, бистиң күрүневистиң хамаарышпас чоруун база камгалап, ооң иштинде бистиң тыва чуртувусту, тыва чонувусту камгалап чоруп турарыңар дээрге-ле улуг харыысалга болгаш хүлээлге-дир. Силерниң орууңар ак кадак дег, ак болзун, чорууңар чогуп, Тывавыстың болгаш Россиявыстың адын баксыратпайн, түрлүг, туруштуг шериг хүлээлгени эрттирерин кыйгырып, йөрээп тур мен” – деп, Виталий Бартына-Сады шериг эрттирери-биле чоруп турар оолдарның хей-аъдын көдүрген.
Шериг оолдарның аразында кымны чок дээр. Келир үениң камгалакчыларының тура-соруу быжыг дээрзи көскү. Таңды кожууннуң Бай-Хаак суурнуң 19 харлыг төлээзи Виталий Калинин хуусаалыг шериг эрттирер хүлээлгезин күүседир үези келгенинге өөрүп, хей-аъды бедик чоруп турар. “Шериглээр күзелим күштүг. Бир дугаар келдиртиишкинге таваржы бергенимге өөрүп тур мен. Кады чоруп турар эш-өөрүмге чедиишкиннерни күзеп, шериг албанын эрттиреринден кортпазын кыйгырып тур мен. Ол бистиң эртер ужурлуг оруувус болганда, биске күштү берип, аажы-чаңывысты дадыктырып, сеткил-соруувусту көдүрер” – деп кыйгырыг-биле хуусаалыг шериг хүлээлгезин күүседири-биле төрээн чер-чуртундан аъттаныпкан.
Чалыыларның хуусаалыг шериг хүлээлгезин эрттирерин оларның адалары, даайлары, акылары деткип, бүзүрелдии-биле үдеп чедип келгеннер. Оларның аразында Михаил Куулар чээни Ибрагимни үдеп, чагыг-сөзүн берип турган. “Чээнимниң шериг хүлээлгезинче чоруп турарынга өөрүп чоргаарланып тур мен. Хүлээлгезин үлегерлиг күүсеткеш келиринге бүзүрээр мен. Үе берге-даа болза, чер-чуртунуң камгалакчызы кылдыр белеткенири-биле чоруп турары эки-дир. Чээнимге болгаш ооң эш-өөрүнге төлептиг шериглээш келирин күзедим” – деп, ол чугаалаан.
ТР-ниң шериг комиссары Демир-оол Артынаның дыңнатканы-биле, ол хүн ниитизи-биле 24 оолду үдээн. “Москва облазынче 2 команда чоруур. Олар Каа-Хем, Тес-Хем, Таңды, Мөңгүн-Тайга, Барыын-Хемчик кожууннардан болгаш найысылал Кызылдан чоруп турарлар. Дараазында 20 кижи составтыг команда апрель 19-та база-ла Москва облазынче чоруур” – деп, ол демдеглээн.
Часкы келдиртилгеже 700 кижини чорудары чугула дээрзин ТР-ниң шериг комиссариадынче келдиртилгеге белеткел килдизиниң даргазы Владимир Ондрак дыңнаткан:
“Ооң мурнунда ышкаш оолдарны аңгы-аңгы роталарже болгаш шериг кезектериниң янзы-бүрү хевирлеринче чорудар бис. Россия Федерациязының девискээринче катап кирген субъектилериниң девискээринче шериг эрттирер оолдарны чорутпас. Часкы шеригже келдиртилге 2024 чылдың июль 15-те төнер”.
Чыжыргана СААЯ.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырганы чуруктары.
“Шын” №30 2024 чылдың апрель 20
