Сөөлгү үеде «ажыл чок» деп чидиг айтырыгдан чонну «хостаар» дээш күрүне тускай программаларны чогаадып, боттандырып турарын билир бис. Оларның бирээзи «Социал керээ» деп программа.
Ук программаның утказы – орулга чок хамаатыларның чогуур документилерни чыып алгаш, аңаа киришкеш, кандыг-ла-бир ажылды эгелеп алгаш, бодун боду ажылга хаара тудуп, хандыртынары. Бо программа эгелээнден бээр Тывада «ажыл чок» деп хамаатыларның саны хүнден хүнче эвээжеп олурар.
Оларның бирээзи, төрээн чери Сүт-Хөл кожуун-даа болза, амгы үеде найысылалда амыдырап-чурттап чоруур Чечеймаа Саая. Ол 2008 чылда Кызылдың А.Б. Чыргал-оол аттыг уран чүүл колледжиниң хореография салбырын, 2015 чылда Тываның күрүне университединиң технология салбырын доозуп, күш-ажыл башкызы болур мергежилди чедип алган. Ооң чедип алган мергежилдериниң кайызы-даа ону чогаадыкчы кижи деп бадыткап турар. Кызылдың уруглар садынга кижизидикчи болгаш хореография башкызы болуп күш-ажылчы оруун эгелээн.
Чечеймаа ада-иезиниң беш ажы-төлүнүң дөрт дугаары, кыстарының хеймери. Ооң авазы-даа, угбалары-даа чараштаарынга, каастаарынга дыка ынак улус. Авазы Кызыл-Тайга ортумак школазынга бүгү назынында уругларның күш-ажыл башкызы болуп ажылдап чораан. Чечеймааның уран шевер салым-чаяны авазындан келген деп болур.
Чечеймаа алызындан чараш чүүлге ынак болгаш дааранырын шенеп, чагыглар хүлээп эгелээн. Доозукчулар кежээзинге болгаш куда-дойга душтук кыстың эштеринге кончуг чараш платьелерни даарап, күрүне ажылы-биле чергелештир, чагыгларны хүлээп ап, акша-төгерикти немей ажылдап ап, бодун боду ажылга хаара тудуп шыдаар кыс.
2022 чылда узун шөлээге чаш уруг азырап олурган үезинде чараштаныр адырны сонуургап эгелээн.
«Сөөлгү үеде тыва чоннуң культуразы бедип, чараш чүүлдерже чүткүлдүү аажок апарган. Херээжен кижи бүрүзү дыргактарын, карак кирбиин, кирбиктерин силиг чараш кылдыр кылдырыксаар. Чараштанырга ында багай чүве чок, а харын-даа эки. Бир кезек үеде кандыг-даа будук ажыглавазы модага турган болза, а ам чараштанып, арыг-силиг болуру модада апарган деп болур» – деп, Чечеймаа чугаалаар болду.
Чараштаныр өргээ ажыдып, ону дериг-херексел-биле чүмнээринге эвээш эвес акша-төгерик херек боорга, күрүнениң социал керээ деп программазынга киржир деп шиитпирлеп алган. Ук программага киришкеш, 2022 чылдың май айда 250 муң рубль деткимчени алгаш, ийи аңгы хүлээлге күүседир херекселдиг аппаратты садып алган. Бирээзи тату болгаш татуаж адырар. Ийи дугаары арын аштаар херекселдер.
Бо хүннерде Кызыл хоорайның төвүнде «Студия красоты – 17» деп чараштаныр өргээ улус-чонну хүлээп ап ажылдап турар. Ооң клиентилериниң хүнден хүнче көвүдеп олурары дээрге-ле, Чечеймааның кылган ажылының шынарлыының бадыткалы-дыр. Кирбиктерни силиг болгаш чараш кылдыр хевирлээш, будуп, узун болгаш чөкпүр кылымал карак кирбиктерин салып, эриннерни, карактарны каастаарындан аңгыда, кеште дүктерни база адырар дээш, чараштанырынга хамааржыр ачы-дуза хевирлери доозазы бар.
Ук өргээде Чечеймаа чааскаан эвес, янзы-бүрү мастерлер база бар. Улус-чонну чараштап турар аныяк кыстар оон аңгыда, күзелдиг уругларны өөредип, билиг-мергежилин дамчыдып турары база бир ажыктыг болгаш солун чүүл.
Чечеймаа өг-бүлезиниң амыдыралынга чедер акша-төгерикти ук бизнес-биле ажылдап, бодун боду ажылга хаара тудуп, ажылдап алган акшазының үндүрүүн төлеп турар хамаарылга чок, хостуг хамаатыларның бирээзи апарган. «Мээң бизнезим» деп тускай капсырылганы телефонче киирип алгаш, ону таварыштыр үндүрүг төлээр дээн ышкаш ажыл-агыйжы чорук-херээн кандыг-даа бергедээшкин чокка чогудуп ап турар.
Айдың ОНДАР.
Чуруктарны маадырның архивинден алган.
