Бо маргылдааның ачызында өрү депшип үнген, ооң уламындан делегей ареназынга чайынналчак чедиишкиннерге четкен мөгелеривис кайы хөй. Калган мөгевис, сураглыг тренеривис Чадамба Ооржак ону хөлчок демдеглээр кижи. Боду база бо турнирге каш удаа ачыр-дачыр тутчуп чораан болгаш, ындыг ийикпе, “Тываның аныяктары” солунга үнген “Сөөккүрлерниң хүрежи” деп материалынга ол тыва хүрештиң моон ыңай салым-чолунуң, хөгжүлдезиниң дугайында бижип тура, аңаа сөөлгү эвес рольду мөгелерниң хүннүң-даңның белеткелинден аңгыда, оларның мага-бодунуң, шыңган-дамырының тургузуу ойнаар дээрзин илереткен кижи. Ооң бодалдарының шынныын амгы байдал көргүзүп тур. Шынап-ла, бистиң тыва мөгелеривис дыка-ла сөөккүр апарган, моолдардан бичии-даа дудак чок. Аар деңзилерде хүрежип чоруур мөгелеривис арбыдаан. Маңаа сөөлгү эвес рольду «Шын» солуннуң шаңналы дээш тыва хүрешке маргылдаа ойнааны чугаажок болбайн аан.
Бо маргылдааның төөгүзүн алыр чүве болза, ону СЭКП Тыва обкомунуң бюрозунуң 1962 чылда шиитпири-биле үндезилеп тургускан. Спорттуң национал хевирлерин хөгжүдери болгаш оларны улус-чоннуң ортузунга суртаалдаары-биле ол үргүлчү-ле май 9-та база эртип турбаан, эгезинде чылдарда май 1-де эртип турган. Улуг хар чагганы-биле ийи катап болбаан. Ооң соонда ону Тиилелге хүнү-биле капсырлаштырып каан. Сөөлгү чылдарда «Шын» солуннуң шаңналы дээш тыва хүрешке маргылдааны эрттирбестээн. Ооң орнун янзы-бүрү албан черлериниң эрттирип турары хүреш маргылдаалары солаан.
Шаңналдар талазы-биле алырга, янзы-бүрү. Акша-төгерик-биле байдал берге турар үеде шаңнал кылдыр хол шактары, бир машина ишти тараа-даа, шоодай далган-даа берип-ле турду. Ооң соонда экономиктиг байдал экижээн тудум, шаңналдар база улгаткан, компьютерлиг техникадан, норка кежинден даараан тондан эгелээш, машина-балгатка четкен. Моол мөгелер безин, “Шын” солуннуң турниринге күзелдии-биле келир апарган. Ындыг чүүл хүрештиң эрге-байдалын улам көдүрүп, чараш болдурган, бистиң мөгелеривистиң арга-дуржулгазы улгаткан.
Аяс, Владимир Монгуш алышкылар, Маадыр Монгуш, Бежендей Күжүгет, Геннадий Монгуш суглар тыва хүрештиң төөгүзүнүң чаа арыннарын ажыткан улус ол-ла болгай. Чадамба Ооржактың бижип турганы кара ояар. Ооң мурнунда ады диңмиреп турганнарны кайыын уттур деп бис.
Тыва спорттуң хөгжүлдезинге, ылаңгыя тыва хүрештиң сайзыралынга балалбас истерин арттырып каан кара чаңгыс дириг арткан “Шын” солунувустуң турнирин янзы-бүрү чылдагааннар-биле эрттирбестей бергени хомуданчыг. Ону дагын катап эгидер үези келген боор. Дазылдарывыстан, төөгүвүстен хоорулгаш, азып-тенип болур бис.
/ А. ХЕРТЕК.
Чуруктарны интернеттен алган.
"Шын" №33 2023 чылдың май 6
