Июнь 15–18 хүннеринде Кызылга IV дугаар Делегей чергелиг “Азия төвүнде фанфарлар — 2023” деп үрер хөгжүм оркестрлериниң фестивалы эрткен. Ону Ада-чурттуң Улуг дайынынче тыва эки турачы танкычыларны үдээнден бээр 80 чыл оюнга тураскаадып эрттирген.
Ооң-биле чергелештир “Енисейниң уруглары” деп I дугаар уругларның үрер хөгжүм оркестрлериниң аразынга фестиваль-мөөрей кончуг солун эрткен. Аңаа Красноярск, Абакан, Минусинск болгаш Тывадан барык 100 ажыг уруглар киришкен. Коллектив бүрүзү шыырак белеткелдиг болганын жюри кежигүннери демдеглээн. Ол ышкаш эң-не кол чүүл, аңгы-аңгы хоорайлардан келген өзүп олурар хөгжүмчүлер бот-боттары аразында эки таныжып, моон-даа соңгаар быжыг найыралдыг болурунга, үрер хөгжүмге сонуургалы улам күштелиринге фестиваль улуг рольду ойнап турарын чугаалап турганнар.
Шак ындыг уругларның фестиваль-мөөрейлери чүгле Тывада эгелээн эвес, а Россияның өске-даа хоорайларында үрер хөгжүм фестивальдары-биле чергелештир болгулап турар. Чурттуң Президентизи В. Путинниң эгелээшкини-биле чарлаттынган Башкы болгаш дагдыныкчының чылын кичээнгейге алгаш, Валерий Халилов аттыг Үрер хөгжүм ниитилели уругларның үрер хөгжүм коллективтеринге шак ындыг улуг деткимчени көргүзүп турар дээрзин фестивальдың ийиги хүнүнде ТР-ниң Культура яамызынга сураглыг дирижерлар-биле болган брифингиге онзагайлап демдеглээннер. Аңаа ТР-ниң Чазааның Тимур Дулуш аттыг Үрер хөгжүм оркестриниң 15 чыл дургузунда кылган төлевилелдери хамыкты кайгадып турар аъттыг, конькилиг оюн-көргүзүүн бараалгадып, ырлавышаан, танцылавышаан, хөгжүм херекселдеринге ойнап чоруур делегейде кара чаңгыс оркестр-дир деп чугаалааннар. Болган брифингиге ТР-ниң культура сайыды Виктор Чигжит Тываның аалчыларынга байыр чедирип, фестивальды деткип келгенинге четтиргенин илереткеш, ол ышкаш РФ-тиң Камгалал яамызының Төп шериг оркестри Тываның ыдык ырын ойнааш, дискиде бижидип бергенин дыңнаткаш, ховар белек-тир деп, демдеглээн.
Ол хүн В. Көк-оол аттыг Национал театрга чүгле Тываның эвес, а Россияның чоргааралы дирткен оркестрниң тургустунганындан бээр 15 чыл оюнга тураскааткан концерт болган. ТР-ниң Культура яамызының мурнундан 15 харлаан оркестрге 150 муң рубльди бээр дээнин сайыт В. Чигжит дыңнаткан.
Фестивальдың үшкү хүнүнде “Енисейниң уруглары” фестиваль-мөөрейниң тиилекчилери тус-тузунда шаңнаткан. “Джаз оркестр” деп шаңналга бирги черни Красноярск хоорайдан «Юлия Баранованың JAZZ» оркестри чаалап алган. “Оркестр” деп номинацияга Абаканның А.А. Кенель аттыг уругларның уран чүүл школазының үрер хөгжүм оркестри тиилекчи болган. “Ансамбль” деп номинацияга Тывадан “Ойна” деп ансамбль бирги черни алган.
Фестивальдың диңмиттиг хүннери ылаңгыя хөгжүмчүлерге кончуг солун болгаш ажыктыг эрткен. Июнь 18-те В. Көк-оол аттыг Национал театрга фестивальдың байырлыг хаашкыны болган. Аңаа ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Тимур Куулар чыылганнарга Чазактың болгаш бүгү чоннуң мурнундан байыр чедиргеш, күрүне шаңналдарын тывыскан. “Тыва Республиканың алдарлыг артизи” деп хүндүлүг атты РФ-тиң Камгалал яамызының Төп шериг оркестриниң начальниги, РФ-тиң алдарыг артизи, Дагестан Республиканың улустуң артизи, полковник Сергей Дурыгинге тывыскан. “Бо чаңгыс мээң эвес, а оркестрниң бүгү хөгжүмчүлериниң чедиишкини-дир”— деп, хенертен алган бедик шаңналынга өөрүп, Сергей Дурыгин чугаалаан.
Тыва Республиканың Чазак Даргазының Хүндүлел бижии-биле ТР-ниң Чазааның Т. Дулуш аттыг Үрер хөгжүм оркестриниң уран чүүл удуртукчузу Найыс Дулушту шаңнаан. Тыва Республиканың Чазак Даргазының Өөрүп четтириишкин бижиин оркестрниң хөгжүмчүлери Алдынай Араптанга (флейта), Анджела Доспай-оолга (саксофон) болгаш оркестрниң экономизи Чечена Ооржакка тывыскан.
Аңаа улаштыр кежээниң байырлыг кезээн РФ-тиң Камгалал яамызының Культура департаментизиниң начальниги уламчылааш, хөй чылдар дургузунда үре-түңнелдиг кады ажылдажылгазы дээш ТР-ниң Культура сайыды Виктор Чигжитке РФ-тиң Камгалал яамызының хөрек демдээн тывыскан. Ол ышкаш бо чылдың апрель төнчүзүнде Москвага болган РФ-тиң Камгалал яамызының Төп шериг оркестри-биле кады улуг концертке киришкеш, хөйнүң сонуургалын чаалап алган “Алаш” бөлүүнүң хөгжүмчүлеринге РФ-тиң камгалал сайыдының мурнундан Өөрүп четтириишкин бижиктерин тывыскан.
Ол кежээ көрүкчүлерни РФ-тиң Камгалал яамызының Төп шериг оркестриниң профессионал бедик деңнелдиг оюн-көргүзүү магадаткан. Сценаже дирижер бүрүзү үнүп, оркестр-биле хөйге билдингир хөгжүмнү, ырыларны күүсеткен. Ылаңгыя “Тиилелге”, “Катюша” деп ырыларны бүгү залда көрүкчүлер туруп келгеш, шупту деңге ырлажып тараан.
Бистиң корр.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
"Шын" №45 2023 чылдың июнь 21
