Апрель 24-те "Сүбедей" спорт комплекизинге Тыва Республиканың дошка фигурлуг чуңгулаашкын Кубогу дээш маргылдаа болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң фигурлуг чуңгулаашкын федерациязының мурнундан 110, Хакасиядан 6 спортчу киришкен.
Спорттуң база бир эң-не көрүштүг, чараш хевиринге амгы үеде 130 ажыг уругларны тренер башкы Елена Васильева өөредип турар. Ол 2015 чылдан тура Тывада фигурлуг чуңгулаашкын федерациязының президентизи болуп ажылдап турар.
— Бөгүнгү маргылдаада 4-тен 16 харга чедир спортчулар киржип турар. Маргылдааны хар-назы аайы-биле бөлүктээн. Баштайгы бөлүкке бо чылын чаа-ла конькилиг чуңгулап өөренип эгелээн уруглар боттарының чартык чыл дургузунда өөренип алган чүүлдерин көргүскен. “Чалыы фигурист” деп норманы база чалыы фигуристиң 1-ги, 2-ги, 3-кү разрядтарын болгаш ниити спортчу разрядты спортчулар дужааганнар.
Республикадан дашкаар маргылдааларже чылда үш-даа удаа чоруп, киржип турар бис. Бо кыжын Алтайга болган маргылдаага киришкеш, эвээш эвес шаңнал-макталдыг келдивис. Чеже-даа фигурлуг чуңгулаашкын чаңгыстың күүселдезинден тургустунган спортуң хевири болза, бис маргылдааларже бөлүк-бөлүүвүс-биле хөй кижилиг команда болуп алган чоруп турар бис. Ол маргылдаалардан хол куруг келбейн турар бис. Спортчу бүрүзү бодунуң разрядынга киришкеш, алдын, мөңгүн, хүлер медальдарны эккеп турган. Бо чылдың январьда тренер башкы Милана Алиеваның удуртулгазы-биле үш кижи составтыг команда Кыдатка болган II спортчу спартакиадага киришкеш келген. Ынаар Тыва, Алтай республикалар, Алтай край, Казахстан, Моол чалаткан. Бистиң спортчуларывыс ол хире улуг маргылдаага 4-кү, 5-ки черлерни төлептии-биле ээлээн. Оларның аразынга чораан Александра Лукьянова маргылдаа мурнунда белеткенип тургаш, будун үреп алгаш, киржип шыдавайн барган. Бөгүнгү маргылдааның байырлыг ажыдыышкынында бо спортчувус уругларга бодунуң уран мергежилин көргүзүп, спорт-биле байырлажыышкынын кылды. Карак чаштарын уруглар тудуп шыдавайн турдулар. Дөрт чыл дургузунда бо спортчу биске кээп, эвээш эвес чедиишкиннерлиг, дыка эки чоруп турган кижи. Ол ам 9 классты дооскаш, улаштыр өске хоорайже ортумак тускай эртем чедип алыры-биле өөренип чоруурунга белеткенип турар.
Бистиң уругларывыстың бо спорттуң хевиринге сонуургалы чылдан чылче күштелип, техниказы экижип олурарын эскерип турар мен. Ындыг-даа болза оолдар көңгүс эвээш. Эрткен чылын-даа, бо чылын-даа 2 оол спортчулуг болдувус. Оолдар колдуунда эр улуска тааржыр спорттуң хевирин шилип турары билдингир, ындыг-даа болза, фигурлуг чуңгулаашкын дээрге чүгле уруглар киржир спорттуң хевири эвес-ле болгай. Ол база өске хевирлер-биле дөмей дээрзин билбейн турары хомуданчыг.
Фигурлуг чуңгулааш- кын – аар өртектиг спорттуң хевиринге санадыр. Чүге дээрге бүрүнү-биле бажындан эгелээш, будунга кедер конькизинге чедир шүмненип алырынга эвээш эвес акша чарыгдаттынар. Ынчалза-даа спорттуң бо хевирин шилип алган уруглар аразында чайынналчак чедиишкиннерлиг болуп, бедиктерже теп үнүп кээр хире спортчулар бар дээрзин эскерип турар апардым. Моон-даа соңгаар ёзулуг чемпион болуксаар болза, чүгле боттарындан, тура-соруундан, ада-иезиниң деткимчезинден дыка хамааржыр – деп, маргылдааның кол эрттирикчизи Елена Васильева чугаалады.
Тывада болуп турар маргылдаалардан аргалыг болза чыдып калбас дээш, кожавыс Хакасиядан команда доктаамал кээп турар. Бо удаада 6 спортчуну тренер башкызы, Абаканның “Мөңгүн конькилер” конькилиг чуңгулаашкын спортчу клувунуң директору Михаил Куимов эдертип алгаш, маргылдаага киириштирген:
— Бистиң клубувус тургустунганындан бээр чаа-ла 3 чыл болуп турар. Бир хүнде 50 хире уруглар фигурлуг чуңгулаашкынче кээп турар. Бисте бо спорттуң хевири чаа хөгжүп олурар-даа болза, Тываның спортчуларынга бистиң уруглар соондан чыпшыр чедериниң кырында келгенин бо маргылдаадан көрдүм. Ынчалза-даа Тываның федерациязы черле күштүг-дүр. Уругларның саны көвүдеп турар, оларның ээлгири, техниказы чылдан чылче дыка шыырак апар чыдар. Эрткен маргылдааларда чаңгыс-даа шаңналдыг чер четпээн бис. Бо удаада 2 шаңналдыг черни алганывыс улуг чедиишкин-дир – деп, ол спортчуларынга чоргаарланды.
Спорттуң бо хевири, ылаңгыя кыс уругларга, кончуг эки дээрзин маргылдаага киржип келген спортчуларның ада-иелери санап турар.
“Бис өөм ээзи Артыш-биле үш ажы-төлдүг бис. Улуг оглувус 16 харлыг, Сукпакта агролицейде өөренип турар. Ол база спортка хандыкшылдыг, черниң уг-шиин тывар хевирин сонуургаар кижи. Ачавыс бут бөмбүүнге ынак. Уругларым Кызылдың 5 дугаар школазында өөренип турар. Фигурлуг чуңгулаашкынче 3 класс Адриана, 4 класс Аделина – ийи уруум барып турар. Уругларымның спорттуң мындыг хевирин шилип алганын өг-бүлевис шупту деткип турар бис. Черле кадыкшылга-даа, кыс уругларның шилгедек чараш дурт-сынныг болурунга-даа дыка эки-дир. Ийи кижи барып турар дээш, төлевирин 20 хуу чиигедип бээр чорду. Бир айда федерацияга 10 муң 400 рубльди төлеп турар бис. А “Сүбедей” спорт комплекизиниң эки чүвези, хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге өйлеп-өйлеп халас сертификаттарны база берип турар. Уругларым 2023 чылдың декабрьдан барып эгелээш, 2 дугаар чалыы спортчу разрядты бирээзи, 3 дугаар разрядты өскези дужаап алган. Бөгүн бичии уруум 2 дугаар разрядын дужаап алды. Аңаа өөрүп тур бис. Өске хоорайга маргылдаага киришкеш, медальдарны эккеп турду- лар” – деп, спортчу кыстарның авазы Шончалай Сюрюн чугаалады.
Карина МОНГУШ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №16 2025 чылдың май 1