Сураглыг орус композитор Н.А. Римский-Корсаковтуң 180 харлаанынга тураскааткан «Царская невеста» деп операны Москваның консерваториязының улуг залынга көргүскен. Кол партия – Марфаның ролюн Улуг театрның Аныяктарның опера программазының солизи, Москваның П.И. Чайковский аттыг күрүне консерваториязының 4-кү курузунуң студентизи, бистиң чаңгыс чер чурттуувус Карина Ховалыг күүсеткен.
“Чаңгыс-даа часпайн, шуптузун тергиин күүсеттиң. Карина, сеңээ бүзүрээр мен” – деп, Улуг театрның Аныяктарның опера программазының башкызы Е.В. Болдина-Вахотина студентизинге чоргаарланып чугаалаан.
“Ол канчаар өскерлип турар-дыр: эгезинде бодунуң Ванечказы-биле хөглүг, чараш, кадык-чаагай. Оон хаанга бараан болуп, көрүлдеге киржиринче кыйгыртыптарга, коргуушкун эгелээр. Иван Грозный Хаанның кадайы болур кылдыр ону шилип алырга, чагыртып, аайынга кирип, чөпшүл апаар. Кажан Марфаны хораннаптарга, угаан-сарыылы будалчак апаргаш, шупту чүвени коргунчуг дүште дег бодай бээр... Марфа Грозныйны Иван Лыков деп билип турар” – деп, Каринаның башкызы Е.В. Болдина-Вахотина опера соонда бодунуң бодалдары-биле үлешкен.
Опера ыраажызынга өөренип турар студент кыска шак мындыг улуг операга кол партияны күүседири дыка нарын болгу дег. Ол дугайында телефон дамчыштыр Каринадан сонуургаарывыска, мону чугаалаан:
“Бо операга киржириниң мурнунда, эрткен чылын опера студиязынга киржип тургаш, аңгы-аңгы арияларны күүсеткен мен. Ынчан студияның комиссиязы эки үнелелди бергеш, операга кол партияны ырлаар бижик тыпсып берген. Ооң соонда бо операның кол партиязының ырларын башкыларым чыл дургузунда мээң-биле белеткээн. А сценага операны ийи ай иштинде белеткеп турда, рольче шымнып кирери, көрүкчүлерге бүзүренчиг кылдыр ойнаары, ырлаарындан бичии-ле нарын чорду. Башкыларым меңээ ону өөредип, дыка улуг деткимчени көргүстүлер. Бодум хуумда дыка сонуургап кириштим.
Хөй улустан байыр чедириишкиннери кээп тур. Аңаа өөрүп, бир дугаарында, авамга, оон Кызылдың А.Б. Чыргал-оол аттыг уран чүүл колледжизинде башкым Эльвира Доржуевна Докулакка, өөренип турар консерваториямның башкыларынга, Улуг театрның башкыларынга, операны сценага тургускан режиссёрга, дирижёрга болгаш ынак Тывамның чонунга курлак чедир мөгейип, четтиргеним илереттим!” — деп, хөйнү кайгаткан студент ыраажы кыс Карина чугаалады.
“Опера үезинде көрүкчү залынга уруумнуң башкылары-биле кожа олурдум. Сүрээденчиг-даа, чоргааранчыг-даа чорду. Башкылары менден артык амырап турдулар. Кажан опера төнгенде, боодал чечектерни уруумга-даа эвес, баштай-ла башкыларынга сундум.
Оларның өөредип турар студентизи болгай. Уруум боду опера соонда ам-на оожургап, кайы хире улуг харыысалганы чүъктеп эрткенин чугаалап турду. Кол партияны канчаар күүседиринден бүдүн опера оон хамааржыр диди. Операда киржип турар улус, аңаа коштунуп, ону эдертир ырлажыр болганда, чаңгыс-даа часпас дээш күүседири кайы хире бергезин оон бил- дим” — деп, Каринаның авазы Алекмаа Ховалыг улашты. Ол уруун деткиири-биле Москвага бир неделя турган. Уруунуң өөредилгеден аңгыда хостуг үези шуптузу баш бурунгаар шактан шакче график езугаар планнаттынган болганын, ооң кайы хире чай чогун авазы кайгаан. Чайгы дыштанылгазында оода чаңгыс неделя Тывага дыштанып келген болза деп авазының күзели ындыг болду.
К. МОНГУШ.
Чуруктарны Карина ХОВАЛЫГНЫҢ архивинден алган.
«Шын» №34 2024 чылдың май 8
