Наадымның ийиги хүнүнде, июль 19-та, Тос-Булакка өг хоорайжыгашка янзы-бүрү садыг-саарылга майгыннары база ажылдаан. Оларның аразында «Кидис делегейинде» деп дүктен кылган янзы-бүрү кылыглар делгээн майгыннар хөйнүң сонуургалын оттурган. РФ-тиң сенатору Дина Оюннуң организастааны «Кидисте чуруктар» деп мөөрейиниң ажылдарын ында делгээн болду.
Тываның элээн каш техникуму «Профессионалитет» деп күрүне программазынче кирип турар. Оларның аразынче Балгазынның аграр техникуму, Кызылдың Тудуг техникуму болгаш Чадаана хоорайның технологтуг техникуму кирип турар. Ук программаже кирген техникумнарның сургуулдары өөренген эртемин чаа ажыттынып турар бүдүрүлге черлеринге практиказын эртпишаан, кылып өөренир аргаларны тургузар дээш, чогуур ажылдарны чорудуп турар.
«Чаа ажыттынып турар бүдүрүлге черлериниң бирээ- зи — дүк болбаазырадыр цех. Бо делгеттинген ажылдар дээрге дүктен чүнү кылып болурун көргүзүп турарывыс ол. Балгазынның эът болбаазырадыр угланыышкын-биле ажылдап турар техникумнуң продукциязы бар. Эрзинниң чыжырганазындан кылган суксун база бар. Школа, техникум, бүдүрүлге — үжелээн кады сырый харылзаалыг ажылдаар» – деп, ТР-ниң Өөредилге яамызында ортумак өөредилге черлерин харыылап турар килдистиң ажылдакчызы Оксана Чаш-оол чугаалады.
«Профессионалитет» программазынче кирип турар өөредилге черлери сургуулдарны чүгле теория кырында эвес, а практика кырында бо бүдүрүлге черлеринге ажылдап өөредир. Сургуулдар дүктү кайыын алырын, улаштыр канчаар болбаазырадырын өөренип алыр.
Дүк болбаазырадырының бирги чадазының цеги Тывага удавас ажыттынар. Хой азы өшкүнүң дүгүн кыргааш, сортулаары, чууру бир дугаар чадазынче кирип турар.
Ийи дугаар чадазы дээрге дүктен хендир кылыры, ону өңнээри. Ээрип каан чүңден янзы-бүрү идик-хеп аргыыр. Өске сортузу-биле кидис идикти-даа, анаа энчекти-даа кылып болур. Тон даараар драп пөстү-даа бүдүрүп болур. Дүктен бүдүрген өңнеттинмээн пөс-биле шериг щинельди-даа даарап турар болгай. Херээжен улустуң берет деп чараш бөрттерин-даа даарап турар.
«2022 чылда бо төлевилелди эгелээр дугайында баштайгы базымнар эгелээн. Цехтиң тудуу доозулган. Дүк чуур улуг дериг-херекселди эккелгеш, тургузуп белеткеп каан. Бо хүннерде электри четкизи болгаш суг кожар ажылдарны чорудуп турар.
Үш дугаар чыл чондан дүктү хүлээп ап тур бис. Цех ажыттынмаан боорга, амдыызында чүгле чыып турарывыс ол. Бир дугаар чылында – 251, ийи дугаар чылында – 531 тонна дүктү чыып алган бис. Бо чылгы дүк чыыр сезон ам-даа доозулбаан. 500 тоннаны чыыры планда көрдүнген» – деп, Кызыл хоорайда хой дүгү чуур инвестициялыг төлевилелдиң удуртукчузу Рудольф Дарвак чугаалады.
Владимир облазында «Сергеихинский текстиль» КХН Тывага ажыттынар цехтиң инвестору. Дүк болбаазырадырының ийи дугаар чадазын кылыр цехтиң дериг-херекселин инвестор 26 сая рубль-биле садып белеткеп алган. Ол дериг-херекселге 500 дөрбелчин метр шөлдүг оран-сава херек. Ажылчыннарга чунар суглуг, электрилиг оран-сава херек дээрзин Рудольф Дарвак медегледи.
Бо хүннерде кара азы хүрең дүктү 1 килограмда – 5 рубльга, а ак дүктү 10–15 рубльга хүлээп турар.
«Кидис делегейинде» деп шөлчүгешке «кидисте чуруктар» мөөрейниң киржикчилериниң ажылдарын муң-муң чон сонуургап көрген. Ук шөлчүгешке дүктен янзы-бүрү мастер-класстарны ус-шеверлер организастаан. Чон улуг сонуургал-биле киришкен.
Айдың ОНДАР.
Чуруктарны интернет четкизинден алган.
"Шын" №55 2024 чылдың июль 24
