Республиканың девискээринге өлген малдың мөчүлери тывылган дугайында медээлер сөөлгү үеде интернет четкизинге болгаш массалыг информация чепсектеринге бо-ла көстүп кээр апарган. 2023 чылдың март айда мыйыстыг бода малдарның өлүг мөчүлеринге Кызыл хоорайның девискээриниң чоогунда Вавилин ээтпээнге ында чурттап турар кижилер таварышкан.
2024 чылдың база-ла март айда Кызыл кожууннуң девискээринде “Дар” дачалар ниитилелиниң чанында, Кызыл – Сарыг-Сеп автооруктуң кыдыынга чыткан өлүг мал мөчүзүн ыттар чип турарын эрткен-дүшкен машиналыг кижилер видеокамерага тырттыргаш, интернетче үндүрген.
Регионнуң зооветеринарлыг болгаш өске-даа албан черлери өлүг мөчүлерни барып көрүп, шинчилээш, арып-доруп өлген дээрзин илереткеш, өлген мал мөчүлерин чок кылыр тускай черже чүдүрүп чоруткан. Өлүг малдарның кулактарында идентификастыг дугаарлары бар-даа болза, олар кымнарның мал-маганы болганын албан черлери илередип тып шыдаваан дугайында медээ массалыг информация чепсектеринге үнген.
Сөөлгү чылдарда Улуг-Хем, Таңды, Бай-Тайга дээш өске-даа кожууннарның сумуларының болгаш Кызыл хоорайның девискээринге өлүг мал-маганның болгаш ыттарның өлүг мөчүлери тыптыр таварылгалар бо-ла демдеглеттинер апарган. Амытаннарның өлүг мөчүзүн тускай дериттинген черлерге, Тывада байдалды алыр болза, биотермиктиг оңгарларга өрттедир азы өлүг мал хөөрлеринге хөөр ужурлуг.
Өлген мал-маганның мөчүлерин чок кылыры дээш оларның ээлери (хамаатылар, ажыл-агыйларның удуртукчулары) РФ-тиң хоойлу-дүрүмү ёзугаар харыысалгалыг, бо хемчегге чарыгдалдарны база олар дуглаар ужурлуг. Бир эвес малының өлүг мөчүзүн олар доктааттынган чурумнуң негелделери-биле чок кылбаан болза, хоойлу ёзугаар административтиг, кижилерниң кадыынга хора чедирген таварылгаларда кеземче херээнге-даа онаажып болур.
Мал-маганның хенертен азы хөйү-биле өлген таварылганы күрүнениң федералдыг ветеринар хайгаарал албанындан чажырган азы өй-шаанда дыңнатпаан таварылгаларда аңаа буруулуг кижилерни РФ-тиң хоойлу-дүрүмү ёзугаар кеземчеге онааштырып болур.
Эрткен кыштың агаар-бойдузунуң аар-берге болган уржуунда Тывада элээн хөй мал арып-доруп өлген, боос малдан өлүг бызаалар, кулуннар, анай-хураган төрүттүнүп турар дугайында медээлер бар. Оларның өлүг мөчүлерин канчаар чок кылып турарын кичээнгейге алырын прокуратура органнары тус черниң бот-башкарылга эрге-чагыргаларынга сагындырып турар.
Ш. МОНГУШ.
Чурукту интернет четкизинден алган.
«Шын» №31 2024 чылдың апрель 24
