"Сүбедей" спорт ордузунга апрель 3–5 хүннеринде Делегей чергелиг спорт мастери Саян Санчаттың 50 харлаанынга тураскааткан бокс маргылдаазы болган. “ЦСКА-Тыва Кубогу” деп аттыг регионнар киржилгелиг маргылдаа 3 хүн дургузунда бедик деңнелге болуп эрткен. Маргылдаага бистиң республиканың кожууннарындан база Саха (Якутия) республикадан 5 спортчу, ниитизи-биле 76 шыырак боксерлар киришкен. Маргылдааның кол сорулгазы — кадыкшыл, кадык амыдырал, спортту сайзырадыры, шыырак спортчуларны илередири, деткиири болур.
Маргылдааның байырлыг ажыдыышкынынга дараазында хүндүткелдиг аалчылар киржип, байырны чедиргеннер: ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Виталий Бартына-Сады, ТР-ниң Дээди Хуралының Аппарат удуртукчузу Маадыр Успун, депутат Александр Санчат, бокс чөвүлелиниң даргазы Айдың Балзанай, бокска тыва боксерлар аразында ССРЭ-ниң бир дугаар спорт мастери, Тываның алдарлыг тренери, Россия чергелиг шииткекчи, спорттуң хоочуну Геннадий Наксыл, спорттуң хоочуну, Россия чергелиг шииткекчи Семен Монгуш, боксерлар аразында бир дугаар педагогика эртемнериниң кандидады, Россия чергелиг шииткекчи, спорттуң хоочуну, тергиин чарлакчы Илья Шивит-Хуурак.
Чазак Даргазының оралакчызы Виталий Бартына-Сады Тыва Республикага база Россияга спортту сайзырадырынга киирген улуг үлүг-хуузу дээш бокска делегей чергелиг спорт мастери, делегейниң база Европаның хүлер медалының эдилекчизи, Россияның 2 дакпыр чемпиону, Россия Кубогунуң эдилекчизи, профессионал бокска чемпиону, «ЦСКА-Тыва» спорт школазының тренери Саян Каң-оолович Санчатка Тыва Республиканың “Буян-Бадыргы ордениниң 3-кү чадазы” орденин тывыскан.
Маргылдаа үезинде Саян Санчат бистиң боксёрларывыстың эки белеткелин база чараш спортчу хевин тускайлап демдеглээн. Ол ышкаш якут боксерларның шыыраан, шыдамыын магадап база олар Саха (Якут) Республиканың, Ыраккы Чөөн чүк девискээриниң, Казахстанга делегей чергелиг маргылдааларга шаңналдыг черлерни алганын демдеглеп чугаалады.
1936 чылда Тывага бокстуң эң баштайгы эгелекчизи, ССРЭ-ниң чемпиону Александр Пахомич Ларин. Ол 1947 чылда Москвадан Кызылга келгеш, бир дугаар бокс секциязын ажыткан. Ооң баштайгы өөреникчилери: Петр Новицкий, Эдик Кашанец, Виктор Баир, Вячеслав Кошкаров, Вениамин Ким, Валентин Ли, Михаил Тупицын, Василий Мерзляков, Джон Балчий-оол дээш оон-даа өскелер.
Якут тренер Андрей Трофимов: “Азияның уруглары” деп делегей чергелиг маргылдаага киржир эрге дээш тускай көрдүнген чурум-биле белеткенип, эки түңнелдерни хөй маргылдааларга киржип тургаш чедип алыры база дуржулганы улгаттырары — бистиң боксерларывыстың кол сорулгазы. Бо маргылдаага 5 оол келген, бирээзи — 3 дугаар, ийизи — 2 дугаар база арткан ийизи бирги черни алдылар” — деп дыңнаткан.
Бистиң республикадан “ЦСКА-Тыва” спорт школазының тренери Рудольф Монгуш, Каа-Хемден тренер Геннадий Наксылдың, Тес-Хем база Кызыл кожууннардан Россияның бирги черинге киржип турган шыырак, дуржулгалыг оолдар бүзүрелдии-биле түңнел оюнче үнүп келгеннер.
Үш хонук үргүлчүлээн маргылдааның түңнелинде дараазында спортчулар 1-ги черге төлептиг болганнар: эң чиик 46—48—52 килдерге Тес-Хемден Цендаюш Санчат, Цендаюш Тюлюш, Айдыс Салчак; 63–66 килдерге “ЦСКА-Тывадан” Субудай Оюн, Дамдин Соян, Айраан Сат; 60–75 килдерге Саха-Якутиядан Андрей Тоноев биле Игорь Петухов; 57 килге Сайын-Белек Монгуш (Кызыл кожуун); 70 килге – Чаян Седип (Элегес-Аксы).
“Б” бөлүк 50 килге — Кежиктиг Музан (Элегес-Аксы), Белек Удумбара (Чаа-Хөл). “А” бөлүк 57 килге — Шораан Доржу.
Маргылдааның тиилекчилеринге кубоктар, медальдар, дипломнарны база акша шаңналдарын тывыскан. Республиканың бокс чөвүлели Шораан Доржуга 57 муң рубль акша шаңналын тывыскан. Ооң чылдагааны — 57 кил дээрге Саян Санчаттың маргылдааларга киржир деңзизи.
Маргылдааны «ЦСКА-Тыва» спорт школазы, «Белдир» АЗС, “Оргаадай» көдээ ажыл-агый бүдүрүлгези база Саян Санчаттың төрелдери, эш-өөрү деткикчилээн. Республиканың бокс чөвүлели база “ЦСКА-Тыва” спорт школазының удуртулгазы бо Кубок шаңналдыг маргылдааны чаңчыл кылдыр чылдың-на эрттирер кылдыр хүлээнген.
Алексей ЧАМБАЛ-ООЛ.
«Шын» №28 2024 чылдың апрель 13
