Сүбедей спорт ордузунга октябрь 6–9 хүннеринде Россияның камгалал сайыдының кубогу дээш найыралчы чурттарның шериг командаларының аразынга спортчу хүрешке I делегей чергелиг маргылдаа болган. Маргылдааны РФ-тиң Камгалал яамызының, Төп шериг девискээриниң, Шеригниң төп спортчу клувунуң (ЦСКА) удуртулгалары база Тыва Республиканың Чазааның, ТР-ниң Спорт яамызының, Спортчу хүрештер эвилелиниң киржилгези-биле, дугуржулга езугаар, бедик деңнелге болуп эрткен.
Маргылдааның кол сорулгазы — шериг спортун сайзырадыры, спортчуларны деткиири, аныяктар аразынга төлептиг чорукту оттурары, өөредири, чурттар аразында найыралды быжыглаары. Маргылдааның кол шаңналы дээш Армения, Белоруссия, Иран, Сирия болгаш Россиядан ниитизи-биле 6 шериг командазындан 75 мөге чуртунуң адын камгалаары-биле ачыр-дачыр хүрешкеннер.
Октябрь 6-да «Херел» спорт залынга элээди оолдар аразынга мастер-классты Олимпий оюннарының чемпионнары Джамал Отарсултанов, Давид Чакветадзе база Европаның 3 дакпыр чемпиону Опан Сат хостуг база грек-рим хүрештерге боттарының ынак аргаларын база хүрештиң дүрүмнерин бедик көдүрлүүшкүн-биле чоруткан.
Байырлыг ажыдыышкын үезинде ШТСК удуртукчузу Артем Громов РФ-тиң камгалал сайыды, армияның генералы, Россияның маадыры Сергей Шойгунуң мурнундан маргылдааның киржикчилеринге бедик спортчу чедиишкиннерни күзеп, байырны чедирген.
Бо маргылдаага белеткел бо чылдың февраль айда Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле 41 дугаар Армияның күш-шыдал талазы-биле белеткээр удуртукчузу подполковник Иван Кувырзинниң ужуражылгазының соонда эгелээн.
Маргылдааның кол шииткекчизи Владикавказ хоорайдан келген делегей чергелиг шииткекчи Валерий Гульчеев хүн чуруму-биле таныштырган. Шилилгени чоруткаш, 6 команданы 2 бөлүкке чарган.
Бир дугаар бөлүкке Россия, Белоруссия, Таджикистан кирген. Ийиги бөлүкте Иран, Сирия, Армения. Бир командада-ла 9 мөге бар. Олар килдер аайы-биле хүрешкен.
I делегей чергелиг маргылдаа 2018–2022 чылдарда Россияның шериг кезектериниң аразынга эртип турган. Октябрь 7-ниң хүнүнде 1-ги бөлүкке Россияның командазы удурланыкчыларын ужуражылга бүрүзүнде сан талазы-биле ашкаш, бирги черже үнүп, тулган тиилекчи дээш хүрежир эргени алган. 2 дугаар черде Белоруссияның командазы. Өске бөлүкке Иранның командазы шылгарааш, түңнел хүрешче кирген, 2 дугаарын Арменияның туруштуг командазы алган.
Октябрь 8-те 3 дугаар чер дээш Арменияның командазы баштайгы 2 ужуражылгага Белоруссияның командазынга ойнадып тургаш 8 дугаар мөгелерниң шиитпирлиг хүрежинде 4 биле 4 кылдыр деңнешкеннер. Сөөлгү шиитпирлиг хүрешке 130 килдиг грек-рим хүрешке Арменияның мөгези 2 биле 1 санга тиилээш, ооң командазы 3 дугаар черже үнген.
Россияның мөгелери Иранның мөгелерин бүзүрелдии-биле 9 биле 0 кылдыр тиилээш, тулган чемпион атка төлептиг болганнар. Россияның чыынды командазының кежигүннеринге дараазында мөгелер хамааржыр: 60 килде Сергей Емелин, 57 кг — тыва мөге Амир Чамзын, 77 кг – Адам Курак, 65 кг — Олимпий оюннарының хүлер медалының эдилекчизи Гаджимурад Рашидов, 87 кг — Рафаэль Юнусов, 74 кг – Анзор Закуев, 97 кг – Никита Мелжников, 125 кг — Заур Коциев, 130 кг — Виталий Щур.
Тиилээн болгаш 2–3 дугаар чер алган командалар Россияның Камгалал яамызының хүндүлел бижиктери, кубоктары болгаш медальдары-биле шаңнатканнар. Тускай шаңналдарны дараазында мөгелер алган: “Эки шииткекчи” — Ирандан Хасан база Россиядан Кенден Саток, Анатолий Султыков, “Чараш хүреш” — бистиң мөгевис Амир Чамзын чаалап алган. Армениядан Ализавян, Сириядан Валин бедик көдүрлүүшкүннүг үеде алганнар.
Түңнел оюн үезинде Тыва Республиканың Чазааның Даргазы Владислав Ховалыг кезек шериг удуртукчуларынга эки идепкейлиг ажылы дээш шаңнал-макталды тывыскан. Полковник Артем Громов ШТСК-ның 100 чылдаанынга тураскааткан медальды Владислав Ховалыгга тывыскан.
Маргылдаа үезинде Республиканың спорт сайыды Субудай Монгуш, Спортчу хүрештер федерациязының даргазы Буян Бурбучук, «ШТСК-Тыва» спорт школаның директору Буян Биче-оол бо болган I делегей чергелиг маргылдаа Тывага хостуг хүрештиң 65 чылдаан оюнга уткуштур улуг байырлал болганын база бо спорттуң улай сайзыралынга, хөгжүлдезинге дуза болуру-биле грек-рим хүрешке тренерни чалаары чугула деп чугаалашканнар. Ол ышкаш Делегей чергелиг маргылдааның чурумнарында, дүрүмнеринде чедер-четпестерниң барын, оларны дараазында маргылдааларга чедир эдерин сүмелешкеннер.
Алексей ЧАМБАЛ-ООЛ.
Чингис СААЯНЫҢ тырттырган чуруктары.
«Шын» №77 2023 чылдың октябрь 11