Чөөн-Хемчиктиң фермери, Терең-Кежиг аттыг көдээ ажыл-агыйлыг бүдүрүлге кооперативиниң удуртукчузу Аян Ондар республиканың социал-экономиктиг тускай программазын таварыштыр 12 сая рубль күрүне деткимчезин алгаш, бодундан 4 сая рубльди киириштиргеш, материалдыг баазазын чаартып, чаа кажаа-хораа тудуп алгаш, эъткир уксаалыг инектерни өстүрүп эгелээн. 2022 чылдың декабрьда ооң өдээнге герофорд уксаалыг 100 баш инек ынчалдыр немешкен.
Аян Ондар малчын өг-бүлеге өскен болгаш, боду база бүгү ажыл-агыйын чүгле мал-биле холбап чурттап чоруур. Ооң удуртуп турары Терең-Кежиг аттыг көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативи ыраккы 1992 чылда-ла тургустунган. Кажан ада-иези чок болган соонда, оларның бүгү назынында кылып келген ажылын уламчылаары-биле, малчыннай берген.
Ниитизи-биле Тывада герофорд уксаалыг инектер өстүрүксээр улустуң саны чылдан чылче көвүдеп турар. Малчыннар ол инектерниң азыралы чиик, Тываның соогунга шыдамык-даа, а эң-не кол шынары – эъткир деп шагда-ла биле берген.
“Бо инектерни садып алырының мурнунда, таныыр-билир улустуң дуржулгазындан герофорд уксаалыг инектерниң онзагайын, ону азыраары өске инектерден ылгал чок, бистиң кадыг-дошкун агаар-бойдузувуска дораан чаңчыгыычал, шыдамык мал деп дыңнап, билип алгаш, оон азыраар-дыр деп шиитпирлээн мен” – деп, малчын чугаалаан.
Малчын азырап турар инектеринден ап турар эът продукциязын ам-даа улгаттырар сорулганы салып турар. Тус черниң өөредилге албан черлерин эът-биле хандырып эгелээн.
Малчын герофорд инектерден аңгыда, 50 баш тыва уксаалыг инекти база тудуп турар. Инектерден сагган сүт савазыраар дээрзи билдингир. Аалдың херээжен ээзи сүттен кылган ак чемнерни шуптузун кылып турар.
Малдың кыштап чиир чемин малчыннар аалының чоогунда шөлден сигенни чедер кылдыр боттары белеткеп ап турар.
“Бо чылын 100 дүргек сигенни белеткедивис. Бир герофорд инек кыштадыр бир кузов сигенни чиптер. Бо белеткеп алган сигенивис кыш ашпас, ынчангаш немей садар апаар бис” –деп, Аян Балыкаевич немеди.
Бо эъткир уксаалыг инектиң укталган дөзү Херефордшир деп британ байларның ызыгуур салгаан аймаандан үнген. Ону делегейниң 50 ажыг чурттарынче үндүр садып тараткан. Бо хүнде делегейде герофорд инектерниң ниити саны 5 сая ажыг.
ТМГ-ниң медээзинден.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруктары.
«Шын» №5 2024 чылдың январь 24
