Тодаргай тайылбырны берген.

2023 чылдың январь 1-ден хөмүр өртээн өстүргенинге хамаарыштыр Тываның чурттакчыларындан социал четкилеринде бижиктеринге республиканың Тарифтер талазы-биле албаны ону канчаар санаанынга тодаргай тайылбырны берген. Тываның даг-руда компаниязының удуртулгазы-биле тус чер чагыргазының чедип алган дугуржулгазының ачызында, эрткен чылын кадыг одаар чүүлдүң тариви өскерилге чок хевээр арткан. Регионнуң чурттакчыларынга чиигеткен өртекти доктааткан турган.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг, ноябрь төнчүзүнде дорт дамчыдылга үезинде, хөмүр өртээ өзер дээнин дыңнаткан. Чаа тариф 2022 чылдың чиигелделиг өртээнден ылгалдыг-даа болза, херек кырында 2021 чылдың өртээ хире болурун демдеглээн.

Чыл санында коммунал курлавырлар болгаш ачы-дузалар өртээн эде көөрү, коммунал бүдүрүлгениң турум ажылын хандырарынга, хереглекчилерге ачы-дузаларның чедингир болгаш шынарлыг хандырылгазын магадылаар деп, Тарифтер талазы-биле албан тайылбырлаан. Экономиктиг чарыгдалдарны эгидип аларынга чугула хемчээлде ачы-дуза көргүзүүнде планнаан орулга хемчээлин алырын таарыштыр организастаарын хандырган деңнелге тарифтерни санаарын эксперттер чугаалаан. Хөмүр-даш бүдүрүлгезиниң чарыгдалдар структуразы улуг, ооң иштинде хөмүр казып-тыварынга ажыглаар материалдар, бүдүрүлгениң турум болгаш үзүктел чок ажылын хандырган дериг-херекселдер болгаш техника аймаан доктаамал чаартыры ында кирген.

Хөмүр-даш өртээн санаарда, хөмүрнү казып, садып-саарганын өйлээн база хөмүр үлетпүрүнүң ажылдакчыларының социал камгалалын хүлээндирген негелделерни, ол ышкаш үндүрүг төлевирлерин хүлээндирген нормативтиг хоойлу-дүрүмнерин өөренип көрген.

«Казып-тывар аргазындан база технологтуг тускайлаңындан, геологтуг шинчилелдер ажылдарының шынарындан, объектилерни ажыглаарының белеткелинден, социал камгалал чарыгдалдарындан, күш-ажылдың айыыл чок чорук техниказының база камгалалының хемчеглеринден, хөмүрнү казып-тывар болгаш садып-саарар өртээ тургустунар – деп, Тарифтер талазы-биле албан тайылбырлаан. - Чадаананың база Каа-Хемниң чыдынында хөмүр-дашты казып-тывар бүдүрүлге ажыктыг казымалды шыва алган даглыг черде нарын даг-геологтуг байдалдарда ажылдап турар. Экологтуг хоойлужудулга негелделерин албан сагыырын негээн РФ-тиң Ростеххайгааралының бадылааны даг породаларының бүдүрүлге программазы езугаар, 2023 чылда планнаан чазылдырыышкын ажылдарының хемчээлин улгаттырганы, кывар-чаар чүүлдерниң, чазылдырар материалдарның өртээниң өскени болгаш оларны шыгжап база сөөртүрүнүң чарыгдалдары улгатканындан, хөмүр-дашты казып-тыварының чарыгдалдары улгаткан. Ниити шүүделдерде ол чарыгдалдар 24 хуузун ээлеп турар.

Оон аңгыда, Тываның даг-руда компаниязының коллективтиг керээзинде айытканы езугаар, ажылдакчыларның шалың акшазын индексастаар дээни тарифтиң өзеринге салдарлыг болган. Республикада эң улуг бүдүрүлгеде 462 кижи ажылдап турар. Ниити чарыгдалдарда албан камгаладылга төлевиринче чарыгдалдар 68 хууну ээлээн.

Оон аңгыда, тарифти хевирлээринге чарыгдалдар структуразында тускай техниканы садып, тургузарынче, өрээлдерге септелге ажылдарын кылырынче инвестициялар көрдүнген. Эрткен чылын ТДРК бодунуң саң-хөө курлавыры-биле 2 санныг карьер самосвалын, бульдозерлерни, өрүмнээр станоктарны, ол ышкаш автогрейдер болгаш карьерден суг чаяар комплекстиг дериг-херекселди садып алган. 2023 чылда бүдүрүлге даг-транспорт дериг-херекселин садып алырын планнаан».

2023 чылда Тывада тургускан 1 тонна хөмүрнүң өртээ 2619,33 рубль болганы, чуртта одаар кадыг чүүлдүң ортумак өртээнден безин эвээш деп, Тарифтер албаны демдеглээн. Росстаттың медээзи-биле алырга, 2022 чылда Россияда бир тонна хөмүрнүң өртээ ортумаа-биле 3,67 муң рубль, а 2021 чылда - 3 муң рубль болган. Эң аар хөмүр өртээ Карачаев-Черкесияда (тоннада 15,6 муң рубль), Ханты-Мансий автономнуг округда (14,6 муң рубль) база Крымда (14 муң) демдеглеттинген.

ТР-ниң Чазааның парлалга албаны